blogers
به روستای باصفاي وانشان خوش آمديد
به روستای باصفاي وانشان خوش آمديد
لطفاَ دربخش نظرات از درج مطالب متفرقه و سیاسی جدداَ خوداری فرمائید.(فقط درخصوص روستای وانشان )
کپي مطالب اين وبلاگ، بدون ذکر منبع ممنوع مي باشد


آخ که چقدر دلم هوای کرسی داغ وانشون کرده

دورانی که وانشان کوچک بود اما مردمانش دلی بزرگ داشتند.

دوران کودکی های من و خاک و خول کوچه ها ی وانشون چه قدر شیرین بود و هرگز شبهای زمستان را

نمی توان فراموش کرد. از غروب که شروع می شد هیزم هایی که قبل از زمستان انبار شده بود کم کم

بیرون آورده و به آتش کشیده می شد، سپس آتش تند و تیز به گودالی وسط اتاق یا منقل سرازیر

می شد و روی آن با خاکستر پوشانده و زیر کرسی قرار می گرفت و لحافی بزرگ به طول و عرض اتاق روی

کرسی قرار می گرفت و حرارت آتش ها از زیر خاکستر به فضای زیر کرسی گرما می بخشیدند. اهالی خانه

دور تا دور پا را زیر لحاف دراز می کردند و لحاف را روی پاهایشان می کشیدند و به پشتی یا بالش های کنار

دیوار تکیه می کردند .

پس از صرف شام، تازه شب نشینی ها با دعوت از همسایه ها و اقوام شروع می شد یک سینی بزرگ

مسی روی کرسی قرار می گرفت که در آن ظروف قدیمی لبالب از کشمش ، گردو ، بادام و آجیل

انباشته می شد که با آن از مهمانان پذیرایی می شد.

یکی از مزایای استفاده از کرسی در بهبود کارکرد بدن و درمان بیماری‌های ناشی از سردی و ‌رطوبت بدن موثر

است.از نظر منطق طب سنتی، گرم نگاه داشتن اعضای بدن به ویژه کمر و پشت، در فصل سرما بسیار حائز

اهمیت است و به آن تاکید زیادی شده است.در فصل سرما شاهد تشدید بیماری‌های مزمن مفصلی مانند درد

زانو، کمر و مهره‌های پشتی هستیم،که علت تشدید این دردها به علت سرمای هوا در فصل زمستان است که

با قرار گرفتن در زیر کرسی و گرمای آن می‌توان به تسکین دردهای مفصلی کمک کرد.

استفاده از کرسی فرصتی مناسب برای کنار هم قرار گرفتن اعضای خانواده می باشد همسر، فرزندان و

نوه هایم همگی در کنار کرسی جمع می‌شویم و اسباب پذیرایی را هم بر روی همین کرسی فراهم می‌کنیم.

گرمای کرسی علاوه بر اینکه جسم و ‌تن را گرم می کند، روابط خانوادگی و در کنار هم نشستن را هم رونق

می‌دهد اما در این میان نباید از خطر مسمومیت وخفگی با گاز منوکسید کربن غافل شویم.

کرسی از چهارپایه ای (میزی) از چوب به اندازه 1x1 متر و بیشتر و گاهی مستطیل تشکیل شده بود که

حدود سه وجب بلندی داشته، روی آن را با لحافی بزرگ در اندازه های 4x4 یا 7x7 متر و گاهی بیشتر یا

کمتر می پوشاندند. سپس روی لحاف را با جاجیم، ترمه و یا چادر شب سفید تزئین کرده و به تناسب

بزرگی و کوچکی کرسی، مجمعه ای مسی برای قرار دادن چراغ، سماور و ظروف خوراکی ها روی آن قرار

می دادند.اطراف کرسی را تشک و پشتی گذاشته و بزیر آن می نشستند.

معمولا در خانه های طبقه متوسط و اعیان، دو کرسی موجود بود، یکی برای اهل خانه در اتاقی دیگر و

یکی در اتاق پذیرایی برای مهمانان قرار داده میشد. تشک پای کرسی معمولا کوتاهتر اما پهن تر از تشک

معمولی بود به طوری که با قرار گرفتن در چهار طرف کرسی، لبه ها روی هم نیافتاده و ناهموار و ناراحت

نباشد.

در وانشان کـــرسی عشق بپا بـــــود از شب والای یلدا

به روی کرسی و سینی فراوان عیان بود از صفا صد خوی یلدا

لحاف و منقل و آتش بــه خانه نشسته دور هــم همسوی یلدا

آتش کرسی

در زیر این میز و تشکیلاتی که وصفش رفت، یک منقل قرار می گرفت که حرارت مطبوع زیر کرسی را

تامین می کرد و آماده کردن آن هم روشی مخصوص به خود داشت. ابتدا ته و درزهای منقلی را با گچ

خیس کرده کاملا می پوشاندند. سپس داخل آنرا خاکستر الک کرده می ریختند و وسط خاکسترها را گود

کرده، خاکه ذغال ریخته، آتش ذغال می گذاشتند و باد میزدند تا آتش ذغال به خاکه ذغال ها برسد.

سپس به آهستگی و ملایمت روی آنرا با کفگیر خاکستر داده، خاکسترهای دور منقل را به دور خاکه ها و

آتش رو برگردانده، فشرده و صاف میکردند. سپس منقل را برای از بین رفتن بوی ذغال مدتی در فضای آزاد

باقی گذاشته و سپس زیر کرسی میگذاشتند.

منقل

هر چند ساعت یکبار یک لایه از خاکستر روی آنرا پس زده، آتشش را تند می کردند. این روش آتش کردن

مخصوص اولین منقلی بود که زیر کرسی قرار داده میشد، از اینجا به بعد، هربار منقل را خاکه رو خاکه

می کردند. به این ترتیب که آتش باقیمانده ته منقل را با خاک انداز برداشته، خاکه تازه در منقل ریخته،

آتش را مجددا رویش می ریختند و خاکستر می دادند. یک مایه آتش دیگر، گلوله بود که از خاکه ذغال

تهیه می شد. به این ترتیب که در تابستان، خاکه ذغال ها را در طشت آبی می ریختند، شن های آن که

ته نشین می شد، ذغال های روی آب مانده را جمع می کردند و با دست به شکل گلوله هایی سفت و

فشرده مانند کوفته برنجی درآورده و در آفتاب خشک می کردند. دو سه تا از این گلوله ها را در اولین آتش

در ته منقل گذاشته، رویش را خاکه و آتش می دادند و باقی مراحل به شکل مذکور اجرا می شد.

چاله کرسی

چاله کرسی معمولا در میان خانواده های بی بضاعت که توانایی تهیه منقل نداشتند مرسوم بود که البته

شرط آن هم داشتن اتاقی بود که زیر پر باشد و بتوان در آن چاله ای کند. این چاله را در محل مورد نظر

می کندند دورش را لاق کشیده و صاف میکردند و آتش را در آن درست کرده، کرسی را رویش بر

می گرداندند. (در این روش لازم بود که میز کرسی بر روی پایه های کناری بالا زده شود و پس از آماده

شدن آتش سر جای خود قرار گرفته و به اصطلاح برگردانده شود.) از آنجایی که این شیوه بیشتر به کار

فقرا می آمد و این خانواده ها توانایی دو جا آتش روشن کردن نداشتند، از داخل به وسط سقف کرسی

قلابی نصب می کردند که دیزی آبگوشت خود را که غذای هر روزه ایشان بود بر آن آویخته، همان زیر

کرسی آنرا می پختند.

تهیه ذغال و خاکه ذغال

چاه های ذغال سوزی در اطراف وانشان قرار داشت که شاخ و برگ ها و تنه درختان پوسیده صحرا را در

آنها سوزانده، خفه نموده و ذغال می کردند. اهالی این ذغال ها را سرند کرده، قطعات درشت آنرا به نام

ذغال،نیمه درشت را به نام مویزه و نرمترهارابنام خاکه تهیه می کردند.معمولا دو نوع ذغال درخانه ها

موجود بود، یکی همین ذغال تنه درخت که نوع مرغوب، پر مغز و با دوام بود و نوعی که ذغال باغی نام

داشت و از درختان باغ های اطراف مانند درختان میوه، تهیه می شد و پوک و بی دوام بود .

خانواده های آینده نگر، خاکه ذغال را در اواخر بهار و تابستان تهیه می کردند که هم خشک و هم مرغوب

بود و گلوله های مورد نیاز خود را تهیه میکردند.

یادش به خیر! قدیم ها زمستان ها حال و هوای دیگری داشت . خانه مادربزرگ ها بود و کرسی گرم و

نرمی که با یک منقل کوچک گرم می شد. علاء الدین ها و چراغ های نفت سوز هم که به ازای هر اتاقی

وجود داشت . البته اگر خانواده ها می خواستند که همه اتاق ها گرم باشد،وگر نه فقط یک اتاق را گرم

می کردند . خیلی ها تهیه نفت برایشان سخت بود و به گرمای همان یک اتاق اکتفا می کردند و همه در

همان یک اتاق می خوابیدند .ایوان و حیاط خانه ها پر از برف بود . انگار آن روزها بیشتر برف می بارید .

بعد از هر برف سنگین هم مردهای خانه برای پارو کردن برف روی پشت بام می رفتند .

خطرات کرسی

مهمترین خطر کرسی خفگی در اثر گاز مونوکسید کربن حاصل از ذغال نیم سوز است که در اصطلاح

عامیانه آنرا دودی شدن می‌گویند.سوختگی پا نیز از خطرات دیگر کرسی است.

جایگاه فرهنگی کرسی در وانشان

کرسی جایگاهی ویژه در فرهنگ و سنت وانشان داشته‌است و از لوازم فرهنگ سنتی آن به شمار

می‌رفته ‌است.شب یلدا ، یکی از جشن‌های سنتی ایرانیان در اوایل زمستان است که نقش کرسی در

جمع کردن اعضای خانواده به دور گرمای آن مشهود بوده‌است.جای نشستن افراد در کنار کرسی به

نقش شان در خانواده مرتبط است. معمولاً جایگاه بزرگسال‌ترین فرد خانواده آن پله‌ای از کرسی است که

دورترین فاصله را از در اتاق دارد و جایگاه خردسالان جایی است که نزدیکتر به در اتاق است.

برف و شیره ،خوراکی دوست داشتنی زمستان بچه های وانشان

شیره انگور

برف شیره

در وانشان برف که می بارید بساط برف و شیره خور های حرفه ای هم پهن می شد . البته مادر بزرگ ها

تاکید می کردند که برف اول و دوم را نباید خورد چون کثیفند و آلودگی را به همراه دارند، اما خوردن برف

سوم بلامانع بود . کاسه های پر از برف سپید و سرمایی که زیر کرسی از خوردن برف های شیره زده

شده در جان و تن می پیچید ، خاطره فراموش نشدنی آن روزها است .

آدم برفی های غول پیکر و برف بازی

آدم برفی درست کردن در وانشان هم عالمی داشت و بیشتر بچه های یک محل و یا یک کوچه با هم آدم

برفی درست می کردند و به بچه های محل های دیگر پز می دادند . آدم برفی ها گاهی آن قدر بزرگ

بودند که کوچکترها با ترس از کنارشان می گذشتند و مادرها برای تنبیه بچه ها از آن ها استفاده می

کردند . آن هایی هم که شجاع تر بودند! روی آدم برفی ها سرسره بازی می کردند.


دوران جدید

در وانشان برق به چیزی عادی تبدیل شده و روشنایی خانه را تامین میکرد. به همین دلیل کم کم پای

اجاقها و منقلهای برقی که از جنس آجر نسوز بود و با چند المنت (مانند بخاری برقی) کار می کرد، به

خانه ها باز شد و جای منقل های ذغالی را گرفت. این منقل های برقی که در ابتدا بدون حفاظ بودند، کم

کم و شاید در اثر اتفاقات ناگوار متعدد، با شبکه ای توری که روی بخش التهابی آن را با فاصله ای مناسب

می پوشاند، مجهز شدند. حسن بزرگ منقل های برقی این بود که بر خلاف آتش ذغال، قربانی نداشت.

چرا که دود آتش ذغال موجب خفگی چه بسیار کودکان و افرادی می شد که سر به زیر لحاف کرسی کرده

یا آتش ذغال کرسی ایشان دود داشته و خانواده را از بین میبرد

پس از منقل های برقی، بخاری برقی و بخاری نفتی و گازی جزو لوازم اصلی خانه شد. این وسایل جای

کمتری اشغال میکردند و با گرم کردن تمام فضای خانه، زندگی را برای اهل منزل بسیار آسان تر می کندو

به این ترتیب کرسی با تمام لذتی که داشت، کم کم برچیده شد. لحاف های بزرگ آن به لحاف هایی

کوچکتر تقسیم شد و چهارپایه یا میز کرسی هم یا به استفاده دیگری رسید یا فروخته شد و خلاصه آثار

وجود کرسی از خانه ها رخت بربست.

بخاری گازی ارمغان زمستان های امروز خانه های وانشانحال و هوای زمستان های امروز وانشان با

قدیم خیلی فرق کرده است .کمتر بوی دود چوب و چره به مشام می رسه، چون به کمک بخاری های گازی

خانه ها گرم است . آن قدر گرم که دیگر لباس های زمستانی هم نمی چسبد .

امروز برای ما اهالی وانشان، کرسی تنها به خاطره ای شیرین تبدیل شده است و حتی بسیاری از ما

همه ساله نقشه می کشیم که یک کرسی برپا کنیم و بالاخره هم نمی شود. شاید این مطلب، باعث

شود که در این زمستان، به یاد روزهای خوش گذشته، یک کرسی کوچک برپا کرده و کودکان را متعجب و

بزرگسالان را شاد کنیم منبع


برچسب‌ها: آداب و رسوم وانشان
نوشته شده در تاريخ جمعه ۱۴۰۱/۱۰/۰۲ توسط سیدرضا اطیابی
کپي مطالب اين وبلاگ، بدون ذکر منبع ممنوع مي باشد
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

اطلاعيه مجالس ترحيم X

حاج محمد حسين مشايخي فرزند مرحوم کربلايي حسن به ديار باقي شتافت

جهت مشاهده کليک کنيد

مقالات کشاورزي X

دانلود مقالات کشاورزي و دامي

جهت مشاهده کليک کنيد

فيلم هاي وانشان X

فيلم هايي از روستاي باصفاي وانشان

جهت مشاهده کليک کنيد


تصاوير وانشان X

تصاويري از روستاي باصفاي وانشان

جهت مشاهده کليک کنيد

پرداخت قبوض X

مشاهده و پرداخت قبض هاي : آب - برق- گاز و تلفن ثابت، وانشان

جهت مشاهده کليک کنيد