در مراسم اختتاميه نمايشگاه پوستر تاريخچه سير ارتباطات در گلپايگان، شهردار محترم و پرتلاش جناب آقاي بخشي نكات ارزشمندي در رابطه با تعامل ميان شهرداري و همشهريان در جمع اصحاب رسانه مطرح نمود كه نشانگر تفكري نو در عرصه مديريت شهري است.
از اين رو برآن شدم تا دو مفهوم سرمايه اجتماعي و حكمراني خوب را كه در دوران اخير مورد توجه صاحب نظران علوم اجتماعي و بخصوص برنامهريزان شهري و منطقهاي قرار گرفته و در سخنان ايشان به صورت آشكار خودنمائي ميكرد، مورد تجزيه و تحليل قرار داده تا در پايان به يك جمعبندي منتهي گردد.
"سرمايه اجتماعي (social capital)" و "حكمراني خوب "(good Governance) دو مفهومي است كه به ويژه در سالهاي مياني دهه 1990 سخت مورد توجه محافل آكادميك و دانشگاهی قرار گرفته است. سرمايه اجتماعي برآمده از انجمنهاي مدني و داوطلبانه يا شبكههاي همکاری و اعتماد انجمن ها به یکدیگر و روابط اعضای انجمن هاست و حكمراني خوب با دو شاخص مهم كارآمدي و پاسخگويي حكومت تعريف ميشود.
سازمان ملل متحد "حكمراني خوب "را اين گونه تعريف ميكند: "حكمراني خوب"مجموعهاي از اقدامات فردي و نهادي، عمومي و خصوصي براي برنامهريزي و اداره مشترك امور و فرآيند مستمري از ايجاد تفاهم ميان منافع متفاوت و متضاد ميباشد كه در قالب اقدامات مشاركتي و سازگار حركت ميكند و شامل نهادهاي رسمي و ترتيبات غيررسمي و سرمايه اجتماعي شهروندان است.
از ديد بانك جهاني "حكمراني خوب"، بهرهگيري بهينه از منابع براي توسعه اقتصادي و اجتماعي است. وقتي درباره حكمراني خوب سخن به ميان ميآيد، شايد نخستين ركن از نظام سياسي كه درگير ميشود، دولت است. اما با توجه به رشد تكنولوژي و اتفاقات مختلفي كه در كشورهاي جهان بخصوص جوامع در حال توسعه روی می دهد، سازمانهاي مردم نهاد نیز در حكمراني خوب، نقش تأثيرگذاري بازي ميكنند.
از اين رو كاربرد حكمراني خوب فقط شامل بازيگران و نهادهاي دولت نميشود، بلكه شامل سه نهاد حكومت، جامعه مدني و بخش خصوصي ميگردد، زيرا هر سه آنها براي توسعه انساني پايدار، ضروري هستند.
دولت ، محيط اسلامي و حقوقي مناسب به وجود ميآورد. بخش خصوصي، اشتغال و درآمد ايجاد ميكند و جامعه مدني هم تعامل سياسي و اجتماعي گروههاي فعال براي مشاركت در فعاليتهاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي را تسهيل ميكند.
امروز برنامهريزيها و سياستگذاريهاي از بالا به پايين و آمرانه كه توسط دولتهاي مركزي جهان صورت ميپذيرفت، توسط مديريت مشاركتي كه بر حكمراني خوب استوار ميباشد، به چالش كشيده شده است.
اين مفهوم بر اين اصل بنيادي استوار است كه حكومتها به جاي آن كه به تنهايي بار مسئوليت كامل اداره جامعه را در تمام سطوح آن بر دوش كشند، بهتر است در كنار شهروندان، بخش خصوصي و نهادهاي مردمي به عنوان يكي از نهادها يا عوامل مسئول جامعه محسوب شوند. با اين تعبير حكومت نقش تسهيلكننده و زمينهساز توسعه جامعه را در سطوح ملي، محلي و شهري ايفا ميكند.
با ورود شهروندان يا به مفهوم سازمان يافتهتر آن جامعه مدني به عرصه تصميمگيري و سياستگذاري، جريان اداره كشور از يك نظام اقتدارگرا به فرآيندي مردم سالار و مشاركتي تبديل خواهد شد.
حكمراني خوب به عنوان يك مفهوم مشخص ميسازد كه قدرت در خارج از اقتدار رسمي و نهادهاي حكومت نیز وجود دارد.
چهار ركن اصلي حكمراني خوب عبارتند از:
1- بخش عمومي و دولت كه وظيفه هدايت و راهبري و برقراري حاكميت قانون را به عهده دارد.
2- بخشهاي خصوصي كه ايجاد اشتغال، درآمد، توليد، تجارت و وظيفه كسب و كار را برعهده دارند.
3- جامعه مدني كه فراهم كننده فرصت ابراز وجود مردم و شهروندان است.
4- سازمانهاي محلي كه وظيفه بسيج، سازماندهي و اعمال فرهنگهاي بومي را بر عهده دارند.
تعامل خوب و روان بين اركان فوق، زمينه را براي تحقق حكمراني خوب در ابعاد مختلف فراهم ميآورد. حكمراني خوب صرفاً انجام وظايف نيست ، بلكه چگونگي و شيوه انجام وظايف را نيز شامل ميشود. هدفها و روشها، هر دو اهميت يكساني براي حكمراني خوب دارند و از اين رو هر كشوري ميتواند شرايط حكمراني خوب را با فرهنگها ،ارزشها و هنجارهاي خود بياميزد و آن را بوميكند. حكمراني خوب نبايد همراه خود، فرهنگ و ارزشهاي خاص را تحميل كرده يا ارزشهاي نادرست را ترويج كند.
سرمايه اجتماعي، ديگر نظريه مطرح شده در سالهاي اخير است كه ارتباط تنگاتنگي با رويكرد"حكمراني خوب"دارد. بنا بر مطالعات انجام شده طي سالهاي 1990 به اين سو، بيشترين ارجاع در مجلات معتبر موجود در بانك های اطلاعاتي مربوط به كليدواژه "سرمايه اجتماعي "بوده است.
همانگونه كه آمارتياسن (برنده جايزه نوبل رشته اقتصاد در سال 1998 و نويسنده كتاب معروف توسعه به مثابه آزادي) و محمد يونس (اقتصاددان بنگلادشي و برنده جايزه صلح نوبل در سال 2006 و موسس بانك گرامين مشهور به بانك دهكده يا مناطق روستايي) تأكيد ميكنند، ميزان فقر افراد و خانوادهها، علاوه بر درآمد، تحت تأثير قابل توجه ارتباطات اجتماعي افراد از جمله عضويت در شبكهها و سازمانهاي همياري نيز ميباشد. چنين ارتباطاتي قابليتهاي افراد را ارتقا ميدهد و موجب ميشود كه آنان بتوانند با اعتماد به نفس بيشتري در جامعه حضور پيدا كنند. به همين جهت رفع محروميتهاي اجتماعي فقرا از طريق تقويت شبكههاي اجتماعي و سازمانهاي غير دولتي، نقش مهمي در برنامههاي فقرزدايي و اثربخشي بيشتر برنامههاي اقتصادي معطوف به افزايش درآمد آنها دارد.
در اين راستا اعتماد به عنوان مضمون اصلي سرمايه اجتماعي ضمن اين كه موجب فعاليتهاي داوطلبانه و نوآورانه ميشود، افراد را به مشاركت در كارهاي جمعي نيز تشويق ميكند و فرصتهاي جديدي را براي مردم به وجود ميآورد تا در مسير توسعه نقش آفرين باشند.
شادروان دكتر محمد عبدالهي چهره درخشان علمي اين مرز و بوم ، از پایه گذاران انجمن جامعه شناسی ایران و استاد جامعهشناسي دانشگاه علامه طباطبايي در راستاي مطالب فوق در كتابي تحت عنوان «شهرداري به منزله نهاد اجتماعي» كه بعد از وفاتش چاپ و انتشار يافت، از سه گونه شهرداري سخن ميگويد و براي هر كدام رسالتي را در نظر ميگيرد.
1- شهرداري به عنوان بلديه، سازمان كوچك وابسته؛ در اين گونه آن چه اهميت دارد، تحميل قواعد بر اراده و درخواست مردم است.
2- شهرداري به عنوان سازمان خدماتي؛ آنچه اين گونه را متفاوت ميسازد، توجه به درخواست مردم است.
3- شهرداري به عنوان نهادي خدماتي- اجتماعي؛ اينگونه مشاركت مبنايي براي تحقق خواست مردم ميشود.
دكتر عبداللهي در مقام يك پژوهشگر آكادميك ،مسائل مربوط به كلانشهر تهران را به تصوير كشيده ، وضعيت موجود و گذار به مديريت دموكراتيك و مشاركتي را معرفي ميكند. او در اين كتاب تأكيد ميكند سه عنصر شهر، مردم، ومسئولين شهري بايد همراه با هم ديده شوند.
جاي بسي خوشبختي است كه شهرداري گلپايگان نيز از طريق بسط مطالعات اجتماعي و رويكرد نرمافزاري در مديريت شهري از ديدگاههاي سنتي ناكارآمد فاصله گرفته و باتوجه به استعدادها و ظرفيتهاي فرهنگي اين شهرستان طرحهاي نو در افكنده است.

شهرداري گلپايگان با برپايي نمايشگاه سير ارتباطات در گلپایگان از گذشته تاكنون ، جشنواره شعر انقلاب اسلامی ،برگزاری جشن ملی عکس ریحانه النبی، تولید کتاب و محصولات فرهنگی وشهروندی ویژه کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان، اين دیدگاه يونسكو (سازمان علمي، فرهنگي و آموزشي ملل متحد) را جامه عمل پوشانيد :دولت زماني قوي ميشود كه شهروندان آن قوي باشند. در چنين شرايطي حكمراني خوب به وجود آمده و شكاف بين دولت و مردم كم ميشود؛ مخصوصاً زماني كه رسانهها به دليل نقش انتقادي خود به اصلاح روند حكمراني ميپردازند تا جامعه موفقي در اين سطح به دست آید. شهردار محترم بر این نکته پای فشرد که ما از انتقاد رسانه ها نسبت به عملکرد خود استقبال می نماییم و دست خبرنگاران را به گرمی می فشاریم. زیرا آنها نمایندگان افکار عمومی هستند.

در پايان جا دارد نكتهاي از عهدنامه مولاي متقيان حضرت علي (ع) خطاب به مالك اشتر را در ارتباط با حكمراني بر مردم مصر خاطر نشان سازم؛
امام خطاب به مالك اشتر ميفرمايد: اگر ميخواهد مردم مصر، مردمي شايسته و نمونه باشند، بايد جرأت سخن گفتن با حاكم خود را داشته باشند.
اگرچه به دليل شهادت مالك اشتر قبل از ورود به مصر به دست مزدوران معاويه اين عهدنامه به رويت او نرسيد، اما اصل عهدنامه در تاريخ ماندگار شد، به گونهاي كه در سازمان ملل متحد به عنوان يك سند ثبت گرديده ميتواند مورد استفاده كارگزاران حكومتي قرار گيرد.
ای خدا ای قادر بی چند و چون واقفی بر حال بیرون و درون
قطره دانش که بخشیدی ز پیش متصل گردان به دریاهای خویش
این همه گفتیم لیک اندر بسیج بی عنایات خدا هیچیم هیچ