بخش اول

                                         به نام خداوند جان و خرد      کزین برتر اندیشه بر نگذرد

فرهنگ چیست؟

فرهنگ مجموعه پیچیده ای است از دانش ها، باور ها، هنر ها، قوانین، اخلاقیات، عادت ها، اداب و رسوم و هر چه که فرد از جامعه خود فرا می گیرد. ( ادوارد تایلور).
هر منطقه و هر کشوری می تواند فرهنگ متفاوتی با منطقه و کشور دیگر داشته باشد. فرهنگ به وسیله اموزش به نسل بعدی منتقل می شود. در حالیکه ژنتیک به وسیله وراثت انتقال می یابد. به عبارت دیگر:
فرهنگ، راهکار های شایع موجّه در یک جامعه است برای رفع هر گونه نیاز واقعی یا غیر واقعی.
به عنوان مثال سخن گفتن به زبان فارسی یک راهکار است برای رفع نیاز مردم این سامان و زبان فرانسوی راهکاری دیگر برای افراد کشور فرانسه. ایا انچه به ذهن یک فرد گلپایگانی از ضرب المثل " گربه شیر ریخته از خودش پورتی است! " متبادر می شود، برای سایر اقوام ایرانی همان مفهوم را دارد؟
در گلپایگان از دوستی احوال پرسی می کنیم. پاسخ می دهد: " یه کم مِندُ و مورم " این گویش محلی شاید برای افرادی از شهر های دیگر نامفهوم و یا بی معنا باشد؛ اما پرسشگر می فهمد که او چه می گوید. بدیهی است که معنا و مفهوم بیت :

           عاقلان نقطه پرگار وجودند ولی         عشق گوید که در این دایره سرگردانند.

برای یک ایرانی و یک اسپانیائی متفاوت است.
فرهنگ راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان در جامعه است و شامل موارد زیر است :

1-   سازگاری کلی با نیاز های غریزی، فطری و اقتصادی با محیط جغرافیایی پیرامون فرد.
2-   سازمان مشترکی که برای فرونشاندن نیاز های اجتماعی و سیاسی که از محیط پیرامون برخاسته اند، پیدا شده است.
3-   مجموعه مشترکی از اندیشه ها و دستاورد ها ، هنر ، ادبیات ، علم ، افرینش ها ، فلسفه ، دین و ....
در مقابل فرهنگ، اصطلاح " نافرهنگ " در مواردی مانند اقلیم ، اب و هوا ، ژن ، حوادث ، وجود یا عدم وجود منابع طبیعی و ... به کار می رود.

نظم چیست؟
قبل از ورود به مطلب، ذکر چند مثال را ضروری می دانیم.
مثال 1: به دنباله عددی زیر توجه کنید :

                                                     .... ، 16 ، 13 ، 10 ، 7، 4 ، 1

ایا می توانید سه جمله بعدی این دنباله را بنویسید؟ جمله ی صدم این دنباله چه عددی است؟ ایا باید صد جمله اول این دنباله را بنویسیم تا به ان عدد برسیم؟

این که عاقلانه نیست. اگر از ما جمله هزارم را بخواهند، چه باید بکنیم؟

توجه دارید که جمله های دنباله از نظم خاصی پیروی می کنند بنابر این با الگویی مناسب و با تفکر نظام دار باید از این نظم به یک قانون و دستورالعمل برسیم.

تفکر نظام دار: جمله ها را به صورت زیر آرایش می دهیم :

مثال 2: منظومه شمسی ( سامانه خورشیدی )
این سامانه دربرگیرنده یک ستاره به نام خورشید و سیاراتی مانند :
عطارد ( تیر ) – زهره ( ناهید ) – زمین – مریخ ( بهرام ) – مشتری ( هرمز ) – زحل ( کیوان ) – اورانوس – نپتون – پلوتون   و پنج سیاره کوتوله به نام های : سریس – پلوتو – هانومیا – ماکی ماکی – اریس می باشد.

  تمام خصوصیات زیر در مقایسه با زمین می باشد:

 بطلمیوس، ستاره شناس یونانی زمین را مرکز منظومه شمسی می دانست و می گفت :
" زمین مرکز عالم است و خورشید و ستارگان به دور ان در گردش اند."
هیأت بطلمیوس تا قرن شانزدهم میلادی مورد قبول مراکز علمی و دانشمندان بود. در سال 1533 میلادی نیکلاس کوپرنیک دانشمند لهستانی – المانی با اعلام نظریه " خورشید محوری" انقلاب فکری عظیمی را در جهان ایجاد کرد. وی نظریه بطلمیوس را مردود دانسته و اعلام کرد :
خورشید مرکز منظومه شمسی است و زمین و سایر سیارات در مدار های دایره ای شکل هم مرکز به دور ان در گردش اند.

نظریه انقلابی " خورشید مرکزی " کوپرنیک از درخشان ترین کشفیات عصر رنسانس است که نه فقط اغازگر ستاره شناسی نوین بود، بلکه دیدگاه بشر را درباره جهان هستی دگرگون کرد.

                                      نظام خورشید مرکزی کوپرنیکی

در قرن شانزدهم میلادی تیکوبراهه دانشمند دانمارکی با مشاهده مستقیم و رصد ستارگان و سیارات جدول های ارزشمندی را تدوین کرد. لازم به ذکر است که در علوم میدانی مانند امار،نجوم و ... مشاهده اساس و سنگ زیرین بنای تحقیق و پژوهش است. او در اندازه گیری موقعیت اجرام اسمانی بسیار تبحّر داشت. میزان خطای این محاسبات به ندرت بیشتر از یک دقیقه کمانی بود.  

یوهان کپلر

یوهان کپلر دانشمند المانی در اواخر قرن شانزدهم با هوشیاری و فراست رمز معماری منظومه شمسی را گشود و با مشاهده جدول های تیکوبراهه و تلاش بی وقفه به مدت 10 سال سیارات منظومه شمسی را رصد کرد. او با تنظیم یافته های خویش در رصد اجرام اسمانی به قوانین مهمی دست یافت و این قوانین را با فرمول ریاضی به جهانیان ارائه داد. ( تفکر نظام دار ) 

رصد های تیکوبراهه و خود او گنجینه گرانبهایی از مشاهدات بود. کپلر از روی موقعیت سیاره مریخ در زمان های متفاوت نتیجه گرفت که مسیر سیارات در نظریه کوپرنیک نمی تواند دایره باشد زیرا این مختصات در معادله دایره صدق نمی کند و ثابت کرد :

مسیر حرکت سیارات منظومه شمسی به دور خورشید، بیضی است و خورشید در یکی از کانون های ان قرار دارد.

دستاورد های ارزشمند کپلر در زمان حیاتش چندان مورد توجه عموم قرار نگرفت و فقط تنی چند یادداشت های او را که نتیجه تلاش های بی وقفه و صبورانه زندگانی او بود، مطالعه می کردند. کپلر که در اواخر عمر بینایی خود را از دست داده بود و به بیماری صرع نیز مبتلا بود، درباره اثارش چنین می گوید :

من کتاب خود را می نویسم. خواه خوانندگان ان مردمان فعلی یا ایندگان باشند، تفاوتی ندارد. این کتاب می تواند سال ها انتظار خوانندگان واقعی خود را بکشد. مگر نه این است که خداوند 6 هزار سال انتظار کشید تا تماشاگری برای اثار او پیدا شد.

( اشاره او به مندرجات کتاب مقدس است ).

مثال 3: جدول تناوبی عناصر که به جدول مندلیف مشهور است، نمونه دیگری از تفکر نظام دار می باشد. مندلیف که در اصل یک معلم شیمی اهل روسیه بود، جدول خود را بر مبنای تشابه خواص عناصر و نیز افزایش جرم اتمی ان ها تنظیم کرد. با این حال در جدول پیشنهادی او، چندین جای خالی دیده می شد. از انجایی که در ان دوره هنوز همه عناصر کشف نشده بود، مندلیف بر مبنای نظم حاکم بر جدول خود، موفق شد بسیاری از خواص این عناصر مجهول را پیش بینی کند. وی این کار را بر اساس میانگین گیری از خواص دو عنصر پایینی و بالایی عنصر مجهول در جدول خود انجام داد. این پیش بینی ها در 9 مورد انجام گرفت که البته 8 مورد ان بعد از کشف عناصر مذکور توسط دانشمندان مورد قبول واقع شد و البته شهرت مندلیف نیز بیشتر بخاطر این پیش بینی های صحیح اوست.

برای نمونه مندلیف خواص عنصر گالیم را که در زمان خودش عنصری ناشناخته بود، پیش بینی کرد. وی این عنصر را اکا الومینیوم نامید. (اکا در زبان روسی یعنی مشابه )

دوره↓

IA

IIA

IIIB

IVB

VB

VIB

VIIB

VIIIB

VIIIB

VIIIB

IB

IIB

IIIA

IVA

VA

VIA

VIIA

VIIIA

۱

هیدروژن   ۱   H   ۱٫۰۰۷۹

نام عنصر   عدد اتمی   نماد شیمیایی جرم نسبی اتم

هلیم   ۲   He   ۴٫۰۰۲۶

۲

لیتیم   ۳   Li   ۶٫۹۴۱(۲)

بریلیم   ۴   Be   ۹٫۰۱۲۲

بور   ۵   B   ۱۰٫۸۱۱(۷)

کربن   ۶   C   ۱۲٫۰۱۱

نیتروژن   ۷   N   ۱۴٫۰۰۶۷

اکسیژن   ۸   O   ۱۵٫۹۹۹۴

فلوئور   ۹   F   ۱۸٫۹۹۸

نئون   ۱۰   Ne   ۲۰٫۱۸۰

۳

سدیم   ۱۱   Na   ۲۲٫۹۹۰

منیزیم   ۱۲   Mg   ۲۴٫۳۰۵

آلومینیم   ۱۳   Al   ۲۶٫۹۸۲

سیلسیم   ۱۴   Si   ۲۸٫۰۸۶

فسفر   ۱۵   P   ۳۰٫۹۷۴

گوگرد   ۱۶   S   ۳۲٫۰۶۶(۶)

کلر   ۱۷   Cl   ۳۵٫۴۵۳

آرگون   ۱۸   Ar   ۳۹٫۹۴۸(۱)

۴

پتاسیم   ۱۹   K   ۳۹٫۰۹۸

کلسیم   ۲۰   Ca   ۴۰٫۰۷۸(۴)

اسکاندیم   ۲۱   Sc   ۴۴٫۹۵۶

تیتانیم   ۲۲   Ti   ۴۷٫۸۶۷(۱)

وانادیم   ۲۳   V   ۵۰٫۹۴۲(۱)

کروم   ۲۴   Cr   ۵۱٫۹۹۶

منگنز   ۲۵   Mn   ۵۴٫۹۳۸

آهن   ۲۶   Fe   ۵۵٫۸۴۵(۲)

کبالت   ۲۷   Co   ۵۸٫۹۳۳

نیکل   ۲۸   Ni   ۵۸٫۶۹۳

مس   ۲۹   Cu   ۶۳٫۵۴۶(۳)

روی   ۳۰   Zn   ۶۵٫۳۹(۲)

گالیم   ۳۱   Ga   ۶۹٫۷۲۳(۱)

ژرمانیم   ۳۲   Ge   ۷۲٫۶۱(۲)

آرسنیک   ۳۳   As   ۷۴٫۹۲۲

سلنیم   ۳۴   Se   ۷۸٫۹۶(۳)

برم   ۳۵   Br   ۷۹٫۹۰۴(۱)

کریپتون   ۳۶   Kr   ۸۳٫۸۰(۱)

۵

روبیدیم   ۳۷   Rb   ۸۵٫۴۶۸

استرانسیم   ۳۸   Sr   ۸۷٫۶۲(۱)

ایتریم   ۳۹   Y   ۸۸٫۹۰۶

زیرکونیم   ۴۰   Zr   ۹۱٫۲۲۴(۲)

نیوبیم   ۴۱   Nb   ۹۲٫۹۰۶

مولیبدن   ۴۲   Mo   ۹۵٫۹۴(۱)

تکنسیم   ۴۳   Tc   [۹۷٫۹۰۷]

روتنیم   ۴۴   Ru   ۱۰۱٫۰۷(۲)

رودیم   ۴۵   Rh   ۱۰۲٫۹۰۶

پالادیم   ۴۶   Pd   ۱۰۶٫۴۲(۱)

نقره   ۴۷   Ag   ۱۰۷٫۸۶۸

کادمیم   ۴۸   Cd   ۱۱۲٫۴۱۱(۸)

ایندیم   ۴۹   In   ۱۱۴٫۸۱۸(۳)

قلع   ۵۰   Sn   ۱۱۸٫۷۱۰(۷)

آنتیموان   ۵۱   Sb   ۱۲۱٫۷۶۰(۱)

تلوریم   ۵۲   Te   ۱۲۷٫۶۰(۳)

ید   ۵۳   I   ۱۲۶٫۹۰۴

گزنون   ۵۴   Xe   ۱۳۱٫۲۹(۲)

۶

سزیم   ۵۵   Cs   ۱۳۲٫۹۰۵

باریم   ۵۶   Ba   ۱۳۷٫۳۲۷(۷)

لوتتیم   ۷۱   Lu   ۱۷۴٫۹۶۷(۱)

هافنیم   ۷۲   Hf   ۱۷۸٫۴۹(۲)

تانتال   ۷۳   Ta   ۱۸۰٫۹۴۸

تنگستن   ۷۴   W   ۱۸۳٫۸۴(۱)

رنیم   ۷۵   Re   ۱۸۶٫۲۰۷(۱)

اسمیم   ۷۶   Os   ۱۹۰٫۲۳(۳)

ایریدیم   ۷۷   Ir   ۱۹۲٫۲۱۷(۳)

پلاتین   ۷۸   Pt   ۱۹۵٫۰۸۴(۹)

طلا   ۷۹   Au   ۱۹۶٫۹۶۷

جیوه   ۸۰   Hg   ۲۰۰٫۵۹(۲)

تالیم   ۸۱   Tl   ۲۰۴٫۳۸۳

سرب   ۸۲   Pb   ۲۰۷٫۲(۱)

بیسموت   ۸۳   Bi   ۲۰۸٫۹۸۰

پولونیم   ۸۴   Po   [۲۰۸٫۹۸۲]

استاتین   ۸۵   At   [۲۰۹٫۹۸۷]

رادون   ۸۶   Rn   [۲۲۲٫۰۱۸]

۷

فرانسیم   ۸۷   Fr   [۲۲۳٫۰۲۰]

رادیم   ۸۸   Ra   [۲۲۶٫۰۲۵۴]

لارنسیم   ۱۰۳   Lr   [۲۶۲٫۱۱۰]

رادرفوردیم   ۱۰۴   Rf   [۲۶۳٫۱۱۳]

دوبنیم   ۱۰۵   Db   [۲۶۲٫۱۱۴]

سیبورگیم   ۱۰۶   Sg   [۲۶۶٫۱۲۲]

بوریم   ۱۰۷   Bh   [۲۶۴٫۱۲۴۷]

هاسیم   ۱۰۸   Hs   [۲۶۹٫۱۳۴]

مایتنریم   ۱۰۹   Mt   [۲۶۸٫۱۳۹]

دارمشتادیم   ۱۱۰   Ds   [۲۷۲٫۱۴۶]

رونتگنیم   ۱۱۱   Rg   [۲۷۲٫۱۵۴]

کوپرنیسیم   ۱۱۲   Cn   [۲۸۵]

اونونتریوم   ۱۱۳   Uut   [۲۸۴]

فلروویوم   ۱۱۴   Fl   [۲۸۹]

اونونپنتیوم   ۱۱۵   Uup   [۲۸۸]

لیورموریوم   ۱۱۶   Lv   [۲۹۳]

اونونسپتیوم   ۱۱۷   Uus   [۲۹۴]

اونونوکتیوم   ۱۱۸   Uuo   [۲۹۴]

لانتانیدها

لانتان   ۵۷   La   ۱۳۸٫۹۰۵

سریم   ۵۸   Ce   ۱۴۰٫۱۱۶(۱)

پرازئودیمیم   ۵۹   Pr   ۱۴۰٫۹۰۸

نئودیمیم   ۶۰   Nd   ۱۴۴٫۲۴۲(۳)

پرومتیم   ۶۱   Pm   [۱۴۴٫۹۱۳]

ساماریم   ۶۲   Sm   ۱۵۰٫۳۶(۲)

یوروپیم   ۶۳   Eu   ۱۵۱٫۹۶۴(۱)

گادولینیم   ۶۴   Gd   ۱۵۷٫۲۵(۳)

تربیم   ۶۵   Tb   ۱۵۸٫۹۲۵

دیسپروزیم   ۶۶   Dy   ۱۶۲٫۵۰۰(۱)

هولمیم   ۶۷   Ho   ۱۶۴٫۹۳۰

اربیم   ۶۸   Er   ۱۶۷٫۲۵۹(۳)

تولیم   ۶۹   Tm   ۱۶۸٫۹۳۴

ایتربیم   ۷۰   Yb   ۱۷۳٫۰۴(۳)

آکتینیدها

اکتینیم   ۸۹   Ac   [۲۲۷٫۰۲۷]

توریم   ۹۰   Th   ۲۳۲٫۰۳۸

پروتاکتینیم   ۹۱   Pa   ۲۳۱٫۰۳۶

اورانیم   ۹۲   U   ۲۳۸٫۰۲۹

نپتونیم   ۹۳   Np   [۲۳۷٫۰۴۸]

پلوتونیم   ۹۴   Pu   [۲۴۴٫۰۶۴]

امریسیم   ۹۵   Am   [۲۴۳٫۰۶۱]

کوریم   ۹۶   Cm   [۲۴۷٫۰۷۰]

برکلیم   ۹۷   Bk   [۲۴۷٫۰۷۰]

کالیفرنیم   ۹۸   Cf   [۲۵۱٫۰۸۰]

اینشتینیم   ۹۹   Es   [۲۵۲٫۰۸۳]

فرمیم   ۱۰۰   Fm   [۲۵۷٫۰۹۵]

مندلیفیم   ۱۰۱   Md   [۲۵۸٫۰۹۸]

نوبلیم   ۱۰۲   No   [۲۵۹٫۱۰۱]

با توجه به مثال های بالا اکنون این سؤال مطرح می شود

نظم چیست و مجموعه منظم کدام است؟

نظم در لغت به معنای گرد اوردن و پیوست دادن اشیاء گوناگون است. در مقابل نظم، هرج و مرج، اشوب و بی نظمی قرار دارد. اگر در میدان ورزش، دانش اموزان به ترتیب قد در یک ردیف بایستند، الگویی از نظم را نشان داده اند. زمانی که اسامی دانش اموزان را در دفتر مدرسه به ترتیب حروف الفبا درج می کنیم، مدلی از نظم را ارائه داده ایم. هنگامی که کتاب ها را در قفسه کتابخانه بر اساس موضوع کتاب ردیف می کنیم، از یک نظم خاص پیروی کرده ایم.
بنابر این :
پدیده منظم، مجموعه ای است که اجزای ان به نحوی در کنار هم و در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته باشند که در مجموع هدف مشخصی را تعقیب کنند.
و یا این که :
نظم، گرد اوردن اجزای متفاوت با کیفیت و کمیت ویژه ای در یک مجموعه است به طوری که همکاری و هماهنگی ان ها هدف معینی را تأمین کند.
بدن انسان و ارتباط شگفت انگیز اندام های گوناگون ان با یکدیگر و نیز پیوند ارگانیک
 انها برای سلامت و بقای او مثال روشنی از یک مجموعه منظم است.     (organic)

ویژگی های یک مجموعه منظم :

1-   مجموعه از چندین جزء تشکیل شده باشد.

2-   ارایش و ترتیب خاصی بین اجزای ان برقرار باشد.

3-   همکاری و هماهنگی این اجزا در داخل مجموعه ضروری است.

4-   هر یک از اجزای مجموعه برای تحقق هدف خاصی تأثیرگذار باشند.

برهان نظم مهمترین استدلال خدا باوران و فلاسفه و دانشمندان الهی است. انان با مشاهده همه ی این پدیده های منظم و حیرت اور جهان هستی از کهکشان تا انسان وجود خداوند را اثبات می کنند.

دیرینه سال هاست که در دیدگاه من

شب های ماهتاب چو دریاست اسمان

وین تک ستاره های درخشان بی شمار-

سیمین حباب هاست که بر سطح ابهاست

در دیدگاه من-

این ماه پرفروغ که بی تاب می رود

سیمینه زورقی است که بر اب می رود

رخشان شهاب ها که پراکنده می خزند-

هستند ماهیان سبک خیز گرمپوی

کاندر پی شکار شتابنده می خزند

در دیدگاه من-

دریاست اسمان و ندارد کرانه ای

جز بی نشانگی-

از ساحلش نبوده خرد را نشانه ای

گفتم شبی به خویش

این اسمان پیر-

بحریست بی کرانه ولی چشم من مدام-

دنبال ناخداست. پس ناخدا کجاست؟

در گوش من چکید صدایی که نرم گفت :

دریاست اسمان و در ان ناخدا "خدا " است.

ادامه دارد