« راستی را علی چه کسی بود؟ و امروز چه نیازمان به علی است؟ »
در این نوشتة کوتاه پس از مطالعة دقیق و کامل سروده های پیرامون فضایل حضرت امیر(ع) از«رازدل» و یادداشت برداری مطالب، بیشتر مفاهیم و اصطلاحات و دریافت ها و ره -نمودهای آن را گرفته، با ساختاری نوین ونظم گونه و در عین حال حفظ امانت مفاهیم، بزرگ داشت نام و یاد و شهادت امیرمؤمنان را پی می گیرد. با این امید که خوانندة مشتاق راه یافتن را سرشوق آورده، شیفته سار و با آزادمنشی و آگاهی، علی و راه او را دریابد، به او عشق بورزد، مولا و امامش گیرد و سربلند و نستوه بر این گزینش خود ببالد و ببالیم و او و روش کرداری اش را در جامعیّتِ منظومه وار شیوه ساخته، اُسوه گیریم.
می خواهم بی این که از دریافت ها و بررسی های خود چیزی بنویسم یا که به منابع تاریخی و سیره نویسی مراجعه کنم و با ذکر اسناد گسترده کار را پی گیرم، از روح در پرواز و بلندِ در معراج ( علیِّ صافیِ گلپایگانی) که مَست از عشق مولاست و با این سرمستی از عشق ولایت علوی، کلید سعادت را به دست آورده، یاری طلبم. زیرا اوست که از وقتی حبل ولایت مولا بر گردن گرفته، همة بندها و علایق برده ساز را در گسسته، با آزادگی تمام و از راه حُبّ علی، راه حقیقتِ حق را کسب نماید و بر این پیروزی بی مانند به خود ببالد، بالیدن عارفی عاشق و شیفته ساری آزاده. دیگر برای او «خودی» در میان نیست تا مانعی از دریافت های درونی و اندیشة پویای او در تصویر راستین شخصیت بی مثال حضرت امیر (ع) گردد. مگر نگفته اند و نخوانده ایم که: «تمام دین و آیین، اخلاص است». آری! اخلاص، ذهن ها را شکوفا می سازد، پرده های نادیدنی نادرستی و ناراستی و ریاکاری و آشفته گفتاری و احیاناً در هم آمیختن حق و باطل و مصلحت را به جای حقیقت قرار دادن و ... ،کنار می زند. در این حال، زلال روح و اندیشه و دریافت و عشق و ایمان است که در جاری کلام، خود را می نماید. در نتیجه خواننده رامغناطیس وار جذب کرده، به هیجان می آورد. شور و حال و ایمان او را می افزاید و سخنش را نوش وار می نیوشد – نه که تنها بشنود و از آن درگذرد. این مورد در سراسر «راز دل» و دربافت همة سروده ها ملموس و محسوس است. در جایی می سراید:

هوای دوست سرم بود و بی هوا و هوس       در این مسیر به یک مقصد خالصانه شدم
نه بهـر صـید کـسی جـانمـاز بـگشـادم       نـه بـا ریـا پـی تــسبیح دانـه دانـه شدم

و با «اختیار» و «آزادی» خویشتن را در بند بندگی معشوق (اللّه) می سازد و در نتیجه هر بند و هر دام را درمی گسلد، حتّی وجهة فقاهت را! با آزادگی و آگاهی و سادگی زندگی می کند و زمزمة عشق و عرفان و ایمان را به نظم می آورد. و با این نگاه و دریافت است که حضرت امیر (ع) را می شناساند. شناساندنی جامع و به گونه ای که بتوان و بشود او را اُسوه گرفت.
بنابراین پرسش این است که: علی چه کسی بود؟ با چه ویژگی های اخلاقی و رفتاری...
چه کرد و چه شیوه ای را در گذار حیات از آغاز تا پایان در پیش گرفت؟ و امروز چه نیازمان به علی است؟ آن هم نه تنها مسلمان و شیعه؛ که بشریت در هر جا و در هر سرزمین، از شرق تا غرب و تا همه جا و با هر بهره وری فکری و فرهنگی و مدنی و زیستی، از هر نژاد و رنگ و آیین و ملّیّت ...
پاسخ روشن است. علی (ع) یک عینیّت کرداری است آن هم به گونه ای که یک انسان باید باشد و هست، نه یک وجود افسانه ای و ذهنی و اُتوپیایی. علی، امام است و اُسوه و «مَعْلَم طریق» – نشانة راه و رفتن و به مقصد درست انسانی که هدف از آفرینش انسان است، رسیدن. همان که حضرت رضا (ع) در "تحف العقول" و در بیان ویژگی های امام آورده است.
و سُرایندة «راز دل» دُرّ ثمین وجود علی (ع) را چونان که کشف عرفانی می نماید و فرا می دهد و معرّفی می کند. و بی پرده و با شور و شعوری عالمانه می گوید: علی است نور مجرّد و یگانه مظهر یزدان، هدف ز خلق عالم و آدم است و خلاصة دوران.
آری ! آری !   
                                                                                                                                                                                                                                    
آن که بـــاشد سِـــرّ ســرمد، افتخـار عالــم و آدم، خالـص مجـد و شرف،
                                                                    فیض نخستین است علی.
خســـرو عالــــم، ولــــیِّ ایـــــزد دادار، قطب امـکـــان، مـرد میــدان،
                                                                    عالـــم عامـــل، علی.
آیــــت ایـــــزد به حق و والـــی مُلک ولایـت، رهبــــر اهل یقیــــن وُ
                                                                     اعـــلم اُمّـــــت علی.
روح تقـــــوا، معدن رحمت، قــــائل قولِ سَلونی، شــــافع روز جــــزا وُ
                                                                     ســاقی کـوثــــر علی.
نور حقّش در جبین و سیّد اهل تُقی، جانشین حضرت خاتم، مصطفی را بازوی محکم؛
                                                                     آیــت عُـظـمی عـلـی.
مُعرض از دنیـا، بـای بسم الله، تـالی قرآن، پیشوای اهل حال و نور اهل دل،
                                                                     عـروه الـوثـقـی عـلـی.
       

   به هر روی، علی (ع) جان علم بود و روح تقوا. نه او از حق نه حق از او جدا بود، که فانی بود اندر حَیّ سبحان و مظهری کامل از « لو کُشِف الغطاءُ ما ازددتُ یقیناً »

    در مقـام معـرفت در رتبه ای دارد قـرار      حق تعالی گر شود بر فرض فـاش و آشکار 
    بر یقین او نیفزاید مزیدی بی گمان             جامع اضداد بود آن رهبر والا مکان
       
  آری ! سخن بر سر شناخت و شناساندنِ صدای عدالت انسانی است، آن که گاه عبادت چو رو کند به خدا، ز دیده اشک چو ابر بهار می ریزد. همان وجودی که علم ز هر سوی او بود جاری، به سان آب که از آبشار می ریزد. یگانه حامی ناتوان و فقیر، که بار طعام و غذا نهاده به دوش،  شبانه در کف مسکین زار می ریزد. به نام اوست که باران ابر رحمت او، به امر حق بر صغار و کبار می ریزد. ولی فسوس و صد افسوس که صوت عدالت گشت خاموش، در آن زمان که خون شریفش به دامن محراب، به جرم حق طلبی، نا به کار می ریزد!
اصــل ایـمـان، عـلـم و عـرفـان، مــرد مــردان، مــقـتـدای صـالـحـیـن،
                                                     رهـبـر و مـولا عــلــی.
سالـک راه حـقـیقـت، عـدل و انـصـاف و مـروّت، پـیـشـوای اِنـس و جـانّ،
                                                      آن حـاکـم والا عــلـی.
ناصر پـیغمبر و فـاتح در احـزاب و بـدر و خـیبر است، در شجـاعت اَشجـع و
                                                       اندر سـخا، اَسخی علی.
عالـم عـلم لـدُنّی، عـارف کـامل، بـنـدة صـالـح به قـرب حـق شـده واصـل،
                                                       مصطفی رایار بی همتا علی.
مقصد از اُمّ الکتاب و هَـل اَتـی، تالی قرآن مستحکم، هم به شأنش اِنّـما نازل،
                                                       از خــالـق یـکتـا علی.
هم صراط مستقیم وُ عِنده علمُ الکتاب،شب به قـرآن و نماز و ذکر حیّ

                                                   داور وُ تـــقــــوی عـــلــی.
در رتبة عین الـیقین، سر دفتر عـرفان و دین، نور خدایش در جـبین،
                                                       باشد ایــــن آقـــا عــلــی.
من یکی بی پـرده گویم: حقّ مظلومی نشـد پامالِ ظلم ظالمان، تا حکومت بود با آن 
                                                         والــــی والا عــلـــی.
در حدود سلطه اش هم ضعیف از عدل و دادش در امان، هم قوی از ظلم کردن ناتـوان
                                                          زه، زهــا مــولا عـلـی!
دیده بگشا و بخوان: هم توانگر در حدود خود روان، هم فقیر از لطف او آسـوده جان
                                                         ای خوشا! آن حاکم دانا علی.
پس:
هر کسی را در جهان، عشق الهی بر سر است         هر که مـؤمن باشد و اندر ره پیـغمبر است
هر کسی را در مسیر زندگی، حق محور است     بی سخن، روشن دل او از ولای حیدر است 
                                  زین در خانه نخواهد رفت در جای دگر
                                  او خدا نبْوَد بـشر باشد ولی کَیْفَ بشر؟!