دکتر غلامحسین مصاحب (1289- 1358) پدر فرهنگنامه نویسی نوین ایران و استاد بزرگ ریاضی بود. وی علاوه بر ریاضیات، زبانهای عربی و فرانسوی و انگلیسی را نیز در حد عالی فرا گرفت و به زبانهای روسی و آلمانی هم در حد استفاده از منابع آشنایی داشت. دکتر مصاحب از جمله کسانی بود که به تاریخ فلسفه و یاددادن اندیشه اکتفا نمیکرد، او با عمل خویش نشان میداد که در برابر اراده انسانی، مُحال نیز، سر تسلیم فرود میآورد.
میگفت: وقتی همه مقدّمات توانستن در درون ما و یا در دسترس ما هست، چرا نتوانیم؟ فقط باید خواست و یک قدم برداشت.
بارها روی این نکته تاکید مینمود که منطق ریاضی، توان این را دارد که تفکر بشری را از محصور بودن در کادر درست و غلط و صواب و خطا، به مرز دیگری که معنیدار و بیمعنیبودن است فرا بَرد و بدین طریق در پالودن ذهن از خرافات و پیشداوریها و اوهام، نقش تعیین کننده ای بازی کند..
دکتر مصاحب با نگارش کتاب. " مدخَل منطق صورت " در سال 1334 منطق ریاضی جدید را وارد ایران نمود. این کتاب بدون شک نقطه عطفی در تاریخ تفکر عقلی در ایران است..
این استاد زبردست آنالیز و منطق، فقط به آموزش ریاضی اکتفا نمیکرد، در جامعهای که تحقیر زنان، نهادینه و شرطی شده و عمری با «تاریخ مذکر» خو کرده بود یکی از معدود کسانی که با عمل خویش نشان میداد که زن انسان است، بستنی و پیتزا و کالا نیست دکتر مصاحب بود. او به همسرش عمیقاً احترام میگذاشت و میگفت: پشت سر هر مرد بزرگ، زنی بزرگ ایستادهاست.
زنان، نیمه پنهان و نانوشته تاریخ هستند. اگر همسرانِ مردان بزرگ و کوشا نبودند و زندگی خانوادگی آنها را امنیت نمیبخشیدند، هیچ گاه آنان نمیتوانستند با آسایش خاطر و خیال راحت به فعالیتهای سیاسی، علمی، اجتماعی و فرهنگی دست زنند و نام و یادی از خود بگذارند.
ریاضیات جدید و منطق نوین(منطق علامتی) را دکتر مصاحب در ایران بر سر زبانها انداخت، اما وی با یک مشکل روبرو شد و آن اینکه بسیاری از علایم جدید را در میان حروف و علایم موجود ریاضی پیدا نمیکرد. سفارش طرح علایم جدید ریاضی و حروفی از جمله حروف ایرانیک، نخستینبار به وسیله ایشان انجام گرفت و آن چه امروز به نام حروف فارسی خوابیده یا حروف ایرانیک میشناسیم، نخستین بار طرح آن از سوی وی سفارش داده شد تا فارسیزبانان نیز حروف ایتالیک فارسی داشته باشند. وی این حروف را به خاطر کاربرد وسیع آن برای کتاب آنالیز ریاضی سفارش داد و آن را درآن کتاب به کار گرفت.
فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی
یکی از دستاوردهای بزرگ دکتر مصاحب «تلاشهایی است که در عرصهی غنیکردن زبان فارسی یا ساختن واژهها کرد و اصطلاحات و شیوههایی که برای این جریان پیش نهاد.» او از قابلیتهای زبان فارسی برای معادلسازی اصطلاحات علمی غیرفارسی بهره گرفت و بیش از 2000 واژه ساخت که تعدادی از آنها در دایرهالمعارف فارسی به کار رفتهاست.برای او واژهسازی برای اصطلاحات علمی، اهمیت بسیار داشت، چرا که در مورد وضع کلمات تازه در برابر لغات خارجی روش ویژهای داشت. نشستی هفتگی در خانه خود تشکیل داده بود که در آن استادانی مانند احمد آرام، صفی اصفیا، حسین گل گلاب و مصطفی مقربی و...حضور داشتند و معادلهای فارسی برای واژههای علمی میساختند. کتاب فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی که در سال 1338 به چاپ رسیده، حاصل همان تلاشهاست. آنان مجمع خود را به شوخی «ضرابخانه» میگفتند، و واژههایی را که میساختند، مضروبات میخواندند. واژه «بهروز»، و «روز آمد» را دکتر مصاحب در برابر Up to date انگلیسی نهاد، اما روزآمدتر از خودش در آن زمان کسی دیگر نبود .
شایان ذکر است که دکتر مصاحب در سن 28 سالگی کتاب «جبر و مقابله خیام» را از عربی به فارسی ترجمه و منتشر کرد. این کار نخستین معرفی خیام به عنوان ریاضیدان در یک اثر مستقل به فارسی بود. وی چند سال پس از این ترجمه با انتشار کتاب «حکیم عمر خیام به عنوان عالم جبر» گام مهمی در معرفی خیام ریاضیدان برداشت. فصل سوم اثر فوق (ص 77 – 128) شامل تاریخ علم جبر تا زمان خیام است. جدا از کتاب «جبر و مقابلهی خیام»، دکتر مصاحب دربارهی «جبر و مقابلهی خوارزمی»، و کتاب «کشف القناع» خواجه نصیرالدین طوسی هم مقالاتی نوشتهاست. دکتر مصاحب همچنین در رسالهی کوچکی به نام ابوریحان بیرونی، به بحث مختصری دربارهی کارهای علمی، از جمله آثار ریاضی این دانشمند پرداختهاست..
...
این استاد فرهیخته اهمیت زیادی برای ریاضیات قائل بود. یک بار پدرش به شوخی به او گفته بود: «غلامحسین خان شما از این X و Y خسته نمیشوید. این X و Y به چه درد میخورد؟» دکتر مصاحب در جواب پدر گفته بود: «آقاجان آیندهی دنیا به همین X و Y بستگی دارد و روی X و Y بنا میشود.»
...
.در سپیده دم 21 مهر 1358 آخرین صفحه بخشی از کتاب تئوری مقدماتی اعداد را که از چاپخانه آمده بود نمونهخوانی کرد و در حالی که قلم لای انگشتش بود، از خاکیان گسست و به افلاکیان پیوست...
روانش شاد و راهش پر رهرو باد.
پارک فناوری پردیس | پرده برداری از سردیس دکتر غلامحسین مصاحب
اين مطلب تاکنون 8286 بار مشاهده شده است.مطالب مرتبط با استاد علياكبر جعفري سیمای فرزانگان- مروری بر زندگی هنری استاد اکبر گلپایگانی سیمای فرزانگان 14- استاد رضا خوشنویسان الگویِ نظم و ادب و متانت سیمای فرزانگان- استاد مرتضی شهیدی روایتگر عرفان و ادب فارسی رُشدیه و مدارس جدید دبیرستان گوگد و روایت عشق - استاد علی اکبر جعفری شعله ی امید. سیمای فرزانگان- زنده یاد آقای حسن موسوی معلم عشق و معرفت - استاد جعفری جوجه اردک زشت سیمای فرزانگان (13) - استاد پروفسور دکتر محمد حسن خالصی سیمای فرزانگان12- ( زنده یاد استاد عبدالحسین مصحفی ) سیمای فرزانگان 11 - استاد دکتر مظاهر مصفا سیمای فرزانگان(10) - پروفسور فضل الله رضا سیمای فرزانگان (8) - دکتر محمد ابراهیم صافی یادی از دکتر غلامحسین مصاحب . به مناسبت هفته ی جهانی ریاضیات " پائیز " بهار عارفان عاشق پرواز. شاد بودن هنر است در آیینهِ تاریخ (قسمت یازدهم) انقلاب آمریکا در آیینهِ تاریخ (قسمت دهم) انقلاب صنعتی اروپا و پیامدهای آن سیمای فرزانگان 1 - دکتر علی عمیدی پاسخ به معماهای هندسی(1) پروفسور مریم میرزاخانی، ذهن زیبا، اندیشه پویا، فروتن و شکیبا در آیینه تاریخ (قسمت نهم) - عصر روشنگری، ادامه دوران رنسانس در شرایطی تازه در آیینه تاریخ (قسمت هشتم) رنسانس کشف دوباره انسان و جهان در آیینه تاریخ (قسمت هفتم)-سدههای میانه ، انجماد فکری و حاکمیت تمام عیار کلیسا برف نو برف نو سلام سلام صبح صادق ندمَد تا شب یَلدا نرود در آیینه تاریخ (قسمت ششم) -اساطیر یونان و آثار حماسی هومر در آیینه تاریخ (قسمت پنجم) - ارسطو بنیانگذار منطق در آیینه تاریخ (قسمت چهارم) افلاطون معمار اصلی فلسفه سیاسی در آیینه تاریخ (قسمت سوم) سقراط یونان و روم باستان (قسمت دوم) یونان و روم باستان ( بخش اول ) قلم، نگارنده اندیشه بر کاغذ دانش برترین شرف آدمی است خانه تکانی فرزند زمان خویشتن باش پشت صحنه حضور استاد علی اکبر جعفری در برنامه زنده سیمای خانواده سیمای فرزانگان (7) - مروری بر زندگانی استاد بزرگوار، معلّم و خیّر والامقام محمد مهدی صحت فرهنگ ، نظم ، قانون - بخش دوم فرهنگ ، نظم ، قانون - بخش اول سیمای فرزانگان(6) - شادروان استاد سید حسن نوربخش(دبیر) نیلوفری در سایه سار بید مصاحبه دانش آموزان با استاد علی اکبر جعفری نشانی نوروز یک کهکشان ستاره (بخش اول) حکیم ابوالقاسم فردوسی ) سیمای فرزانگان 2 - شادروان استاد علی وکیلی یلدا شب گرم مهربانان جاودان باد سیمای فرزانگان گلپایگان - دکتر علی عمیدی لبخند تکنولوژی واحساس داستان يک زندگي رفتارهاي مخرب مغز قورباغه ها یاد باد آن روزگاران ياد باد تاشقایق هست زندگی باید کرد انسانها... يلدا شب گرم مهربانان جاودان باد شب چله (یلدا) شب زایش خورشید و آغاز سال نو میترایی پلي بين كوير و دشت پرستوها به لانه بر میگردند سخنان پیام آور کربلا حضرت زینب(س) در مجلس یزید رنگين کمان آرزوها زندگی درعصر رايانه سیمای فرزانگان (5) - مرحوم استاد منوچهر خالصی سیمای فرزانگان (4) - مهندس علیقلی بیانی ، فرزانهای از جنس آب سیمای فرزانگان(3) - دکتر فضل الله اکبری عشق و دوستي وصيت داريوش به خشايارشا زيباييهاي رياضي: فراكتالها سیاه چاله های ریاضی زيباييهاي رياضي - كاشيهاي خود پوشاننده سرگذشت عدد "پی" استاد پرویز شهریاری اندیشمند و ریاضیدانی عاشق بود معلم و شاگرد سیمای فرزانگان 2 - شادروان استاد علی وکیلی سيماي فرزانگان ۱ - دكتر علي عميدي رمز و راز جاودانگی انسان محور توسعه است ماه و پلنگ معلم قافلهسالار عشق است (3) معلم قافلهسالار عشق است (2) معلم قافله سالار عشق (1) بر فراز کهکشانها لهجهي گلپايگاني شكر است آواي چلچلهها گلبانگ توحيد در طلوع شقايق از سكون مرداب تا خروش دريا بين مرگ و زندگي چارلی چاپلین به راستی یک معلم بزرگ است
| | |