دکتر غلامحسین مصاحب (۱۲۸۹- ۱۳۵۸) پدر فرهنگ‌نامه ‌نویسی نوین ایران و استاد بزرگ ریاضی بود. وی علاوه بر ریاضیات، زبان‌های عربی و فرانسوی و انگلیسی را نیز در حد عالی فرا گرفت و به زبان‌های روسی و آلمانی هم در حد استفاده از منابع آشنایی داشت. دکتر مصاحب از جمله کسانی بود که به تاریخ فلسفه و یاد‌دادن اندیشه اکتفا نمی‌کرد، او با عمل خویش نشان می‌داد که در برابر اراده انسانی، مُحال نیز، سر تسلیم فرود می‌آورد.
می‌گفت: وقتی همه مقدّمات توانستن در درون ما و یا در دسترس ما هست، چرا نتوانیم؟ فقط باید خواست و یک قدم برداشت.
بارها روی این نکته تاکید می‌نمود که منطق ریاضی، توان این را دارد که تفکر بشری را از محصور بودن در کادر درست و غلط و صواب و خطا، به مرز دیگری که معنی‌دار و بی‌معنی‌بودن است فرا بَرد و بدین طریق در پالودن ذهن از خرافات و پیشداوری‌ها و اوهام، نقش تعیین کننده ای بازی کند..
دکتر مصاحب با نگارش کتاب. " مدخَل منطق صورت " در سال ۱۳۳۴ منطق ریاضی جدید را وارد ایران نمود. این کتاب بدون شک نقطه عطفی در تاریخ تفکر عقلی در ایران است..

این استاد زبردست آنالیز و منطق، فقط به آموزش ریاضی اکتفا نمی‌کرد، در جامعه‌ای که تحقیر زنان، نهادینه و شرطی شده و عمری با «تاریخ مذکر» خو کرده بود یکی از معدود کسانی که با عمل خویش نشان می‌داد که زن انسان است، بستنی و پیتزا و کالا نیست دکتر مصاحب بود. او به همسرش عمیقاً احترام می‌گذاشت و می‌گفت: پشت سر هر مرد بزرگ، زنی بزرگ ایستاده‌است.
زنان، نیمه پنهان و نانوشته تاریخ‌ هستند. اگر همسرانِ مردان بزرگ و کوشا نبودند و زندگی خانوادگی آنها را امنیت نمی‏‌بخشیدند، هیچ ‏گاه آنان نمی‏‌توانستند با آسایش خاطر و خیال راحت به فعالیت‌های سیاسی، علمی، اجتماعی و فرهنگی دست زنند و نام و یادی از خود بگذارند.

ریاضیات جدید و منطق نوین‌(منطق علامتی) را دکتر مصاحب در ایران بر سر زبان‌ها انداخت، اما وی با یک مشکل روبرو شد و آن اینکه بسیاری از علایم جدید را در میان حروف و علایم موجود ریاضی پیدا نمی‌کرد. سفارش طرح علایم جدید ریاضی و حروفی از جمله حروف ایرانیک، نخستین‌بار به ‏وسیله ایشان انجام گرفت و آن ‏چه امروز به نام حروف فارسی خوابیده یا حروف ایرانیک می‏‌شناسیم، نخستین بار طرح آن از سوی وی سفارش داده شد تا فارسی‌‏زبانان نیز حروف ایتالیک فارسی داشته باشند. وی این حروف را به‏ خاطر کاربرد وسیع آن برای کتاب آنالیز ریاضی سفارش داد و آن را درآن کتاب به کار گرفت.

فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی

یکی از دستاوردهای بزرگ دکتر مصاحب «تلاش‌هایی است که در عرصه‌ی غنی‌کردن زبان فارسی یا ساختن واژه‌ها کرد و اصطلاحات و شیوه‌هایی که برای این جریان پیش نهاد.» او از قابلیت‌های زبان فارسی برای معادل‌سازی اصطلاحات علمی غیرفارسی بهره گرفت و بیش از ۲۰۰۰ واژه ساخت که تعدادی از آنها در دایره‌المعارف فارسی به کار رفته‌است.برای او واژه‌‏سازی برای اصطلاحات علمی، اهمیت بسیار داشت، چرا که در مورد وضع کلمات تازه در برابر لغات خارجی روش ویژه‌ای داشت. نشستی هفتگی در خانه خود تشکیل داده بود که در آن استادانی مانند احمد آرام، صفی اصفیا، حسین گل گلاب و مصطفی مقربی و...حضور داشتند و معادل‌های فارسی برای واژه‌‏های علمی می‏‌ساختند. کتاب فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی که در سال ۱۳۳۸ به چاپ رسیده، حاصل همان تلاش‌هاست. آنان مجمع خود را به شوخی «ضراب‌خانه» می‌گفتند، و واژه‌هایی را که می‌ساختند، مضروبات می‌خواندند. واژه «به‌روز»، و «روز آمد» را دکتر مصاحب در برابر Up to date انگلیسی نهاد، اما روزآمدتر از خودش در آن زمان کسی دیگر نبود .
شایان ذکر است که دکتر مصاحب در سن ۲۸ سالگی کتاب «جبر و مقابله خیام» را از عربی به فارسی ترجمه و منتشر کرد. این کار نخستین معرفی خیام به عنوان ریاضی‌دان در یک اثر مستقل به فارسی بود. وی چند سال پس از این ترجمه با انتشار کتاب «حکیم عمر خیام به عنوان عالم جبر» گام مهمی در معرفی خیام ریاضی‌دان برداشت. فصل سوم اثر فوق (ص ۷۷ – ۱۲۸) شامل تاریخ علم جبر تا زمان خیام است. جدا از کتاب «جبر و مقابله‌ی خیام»، دکتر مصاحب درباره‌ی «جبر و مقابله‌ی خوارزمی»، و کتاب «کشف القناع» خواجه نصیر‌الدین طوسی هم مقالاتی نوشته‌است. دکتر مصاحب همچنین در رساله‌ی کوچکی به نام ابوریحان بیرونی، به بحث مختصری درباره‌ی کارهای علمی، از جمله آثار ریاضی این دانشمند پرداخته‌است..
...
                                   

این استاد فرهیخته اهمیت زیادی برای ریاضیات قائل بود. یک بار پدرش به شوخی به او گفته بود: «غلامحسین خان شما از این X و Y خسته نمی‌شوید. این X و Y به چه درد می‌خورد؟» دکتر مصاحب در جواب پدر گفته بود: «آقاجان آینده‌ی دنیا به همین X و Y بستگی دارد و روی X و Y بنا می‌شود.»

...
.در سپیده ‏دم ۲۱ مهر ۱۳۵۸ آخرین صفحه بخشی از کتاب تئوری مقدماتی اعداد را که از چاپخانه آمده بود نمونه‏‌خوانی کرد و در حالی که قلم لای انگشتش بود، از خاکیان گسست و به افلاکیان پیوست...
روانش شاد و راهش پر رهرو باد.

                                                  
                                      
                   پارک فناوری پردیس | پرده برداری از سردیس دکتر غلامحسین مصاحب