ننه جون من سمنو میخواهم یار شیرین دهنو میخواهم عاشقم من به لقای سمنو سر و جانم به فدای سمنو سمنو خوب تر از جان من است سمنو شیرهی دندان من است من که در مطبخِ تو آشپزم سمنو را به جه شکلی بپزم؟ ننه جون ارث به اولاد بده سمنو را تو به من یاد بده دختر ای ماه پسندیده من ای رُخَت روشنی دیده من اولاً دیگ بزرگی باید گندمِ سبزِ سترگی باید جمع باید بکنی مردم را آب باید بکشی گندم را ذرهای خاک نریزد در دیگ چشم ناباک نیفتد بر دیگ کچل و زخمی از آن دور شود ورنه، شیرین نشود، شور شود جمع کردن ز نِسوان و بَنات دور دیگ سمنو با صلوات بنشینند همه، سُبحه به کف پیش دیگ سمنو صف در صف هی بخوانند جو شیخ و طلبه کته کات و کته کوت و کته گه سمنو رخت به مینو بکشد مَلَک از اوج فلک بو بکشد تا که دیگ سمنو جوش کند عَم قِزی، خاله قِزی، نوش کند
|
( تقلیدی از شعر معروف نسیم شمال در باره سمنو ) |
خدا بیامرزه «بی بی» را ، یک ماه به عید مونده، همش میگفت ننه گندمو زودتر تهیه کن داره عید میرسه ، نکنه دیر بشه ، هوا سرده دلم شور میزنه ممکنه برا تحویل آماده نشه ! گندمو میگفت . میخواست اونا زودتر سبز بکنه ، وقتی اسم سمنو را می شنید ، دستاش به لرزه می افتاد ، آخه اون میگفت «سمنو نذر حضرت زهرا (س) است ، برکت زندگی است ، اومدِ کاره ، نون از تو خونه قطع نمیشه». اعتقادات مذهبی قوی بی بی همه را تحت تاثیر قرار میداد . بی بی میگفت: «قدیما زندگی کردن خیلی سخت بود . کمتر کسی بود که زندگی راحتی داشته باشه اون میگفت اگه کسی فقط نون تو سفره اش بود احساس راحتی و خوشبختی میکرد». هنوز صدای دلنشین تعریفاش تو گوشمه میگفت قحطی اومده بود کمتر کسی نون کافی تو سفره اش بود . ( اون سالهای 1317 تا 1319 را می گفت که از جمعیت 20 میلیونی ایران 9 میلیون نفرشون از قحطی و سوء تغذیه تلف شدند) به قول خودش از هم اسمش حضرت زهرا (س) کمک خواسته بود ، بهر صورتی بوده مقدار کمی گندم قرض میگیره و اونا به نذر دختر فرستاده خدا به نیت تهیه (سمنو ) سبز میکنه، میگفت خدا لطفی کرد و مقدارکمی آرد هم تهیه شد . اونا سمنو کردم و وقت تحویل سال خیرات کردم . خدا بیامرز اشک توی چشماشو گرفت . ادامه داد که دیگه از اون سال نون از تو سفره قطع نشد . بی بی خیلی به پخت سمنو و برکاتش اعتقاد داشت . اون روزا که بی بی سمنو می پخت وسایل آماده کردن این نذری هم ابتدائی بود . وقتی گندم جوانه می زد و ریشه ها تو هم بافته میشد بایستی اونا خرد می کرد و شیره جوانه را که ماده شیرین کننده سمنو است از مغز گندم بیرون بیاره ، برا این کار ( سیرکو ) تنها وسیله بود، کاری پر زحمت و خسته کننده ، جوشاندن اون با آرد سبوس دار که از گندم جوانه زده تهیه می شد ، روی تنور باآتیش گون ساعتها طول میکشید . اما تمام این خستگی ها بعد از آماده شدن سمنو از تن بیرون میرفت . اون می گفت بی وضو نباید سر دیگ سمنو رفت .بوی سمنو همیشه با بوی بهار همراه بود .لذت عید اونم برای بچه ها با حضور سمنو توی سفره هفت سین دو چندان می شد. حالا 50 ساله که از تعریف بی بی در رابطه با برکت سمنو میگذره ، 76 ساله که از وقایع 1319 خبری نیست . مردم گلپایگان همه بر این باورند که سمنو برکت خونه را زیاد میکنه اکثر اهالی نزدیک عید که میشه کمی گندم سبز می کنند و شب عید سمنو روی اجاق گاز پخته میشه تا برا سفره هفت سین آماده بشه . من هم هر سال مختصری گندم رابه یاد بی بی و به یادگاری بی بی و احترام به اعتقادش که مصادف با سالگرد وفاتش هم هست سبز می کنم تا طبق وصیتش با جوانه زدن گندم روحش هم سبز بشه و سنت ریبای ایرانی که در شهرمون پررنگ تر از هر جای دیگر است حفظ شود نقل قول مطلب بالا از پدرم
**********************************************
بیشتر از سمنو بدانید .....
سمنو اولین سین از هفت سین نوروز باستان است. پختن سمنو سنتی دیرینه در فرهنگ ایرانیان دارد که این سنت در گلپایگان ریشه مذهبی نیز دارد. در باورهای مردم گلپایگان سمنو نذر حضرت فاطمه زهرا (س) است، اعتقادی که در فرهنگ گلپایگان ریشه دوانیده و سالهاست که ادامه دارد. سمنو شیرین است، اما شیرینی آن به صورت طبیعی فقط و فقط از جوانه گندم تامین میشود و به هیچ وجه از شکر در پخت آن استفاده نمیشود. غذایی کامل، خوشمزه و مقوی که نه تنها مواد مضری برای بدن ندارد بلکه خاصیت درمانی نیز دارد. سمنو پزی زحمت زیادی دارد که برخی عاشقانه این زحمت را به جان خریده و هر سال نذر خویش را اینگونه ادا میکنند |
|
ابتدا گندمها را در سینی به صورت یک لایه خیلی نازک پهن میکنند و در مکان تاریک با پارچه نمدار مرطوب نگاه میدارند تا جوانه بزند.
|
|
چنانچه جوانهها نور ببینند رنگ آنها سبز میشود و سمنو به جای طعم شیرین، تلخ میگردد.
|
|
پس از گذشت 6 روز جوانهها آماده میشوند.
|
|
|
|
با خرد کردن، جوانهها آماده چرخ کردن میشوند.
|
|
|
|
با استفاده از دستگاه میکسر، شیره جوانهها گرفته میشود.
|
|
با فشردن شیره، نشاسته خالص گندم که ماده شیرین کننده سمنو است بدست میآید.
|
|
با عبور شیره از صافی، سبوسهای آن هم کاملا گرفته میشود.
|
|
آرد گندم که دومین ماده اصلی تشکیل دهنده سمنو است باید کمی سوخاری شود.
|
|
آب روی شیره جوانهها با آرد مخلوط و بر روی آتش قرار میگیرد. نشاسته تهنشین شده نیز کم کم به سمنو اضافه میشود.
|
|
سمنو ساعتها میجوشد تا به غلظت مناسب برسد.
|
|
|
|
برخی در قدیم، شیره پخته شده را در ظروف سفالین (بولکه) میریختند و در تنور گداخته قرار میدادند و پس از حدود 48 ساعت آن را از تنور خارج و سمنوی آماده را مورد استفاده قرار میدادند.
|
|
سرانجام سمنو آماده میگردد. سالیان سال است که اولین منزلگاه سمنو سفره هفت سین است و بعد از آن برکت سفرههای مردم گلپایگان.
در همین رابطه بخوانید: سمنو به یاد بیبی
*****************************************
بیشتر از سمنو بدانید
سمنو دارای ویتامینهای A،E ،K و گروه B است و به دلیل دارا بودن کلسیم و پتاسیم مصرف متعادل آن به افراد سالمند و کسانی که دچار پوکی استخوان هستند، توصیه میشود.
فسفر آن قابل توجه بوده و برای رشد مغزی کودکان و زنان شیرده مفید است. آهن، اسید فولیک و ویتامینهای گروه B آن عاملی برای خونسازی و تنظیم هورمونها بوده و میتواند در رفع خستگی وآرامش اعصاب تاثیر گذار باشد.
اگر در سمنو از بادام شیرین استفاده شود هنگام طبخ، ریزمغذیهایش جذب سمنو شده و باعث مقویترشدن این غذا میشود. شیرینی سمنو طبیعی است.
در فرآیند جوانهزدن، ویتامینها و املاح معدنی گندم چند برابر شده و در مقابل از کالری و کربوهیدرات آن کاسته میشود.
پروتئینهای آن قابلیت هضم و جذب بهتری داشته و بر میزان ویتامین C آن افزوده میشود. در این مرحله اگر طعم گندم جوانه زده را بچشید متوجه شیرینی آن خواهید شد.
نکته: سمنویی که به صورت فلهای تهیه شود، میتواند حاوی مقادیر زیاد شکر باشد. همچنین از خرید سمنویی که در اماکن عمومی به صورت روباز در معرض انواع آلودگیهای ویروسی، عفونی و هوای آلوده به سرب و جیوه است، اجتناب کنید.
سمنو به دلیل بافت چسبناک مستعد پذیرش انواع آلودگیها بوده و طعم ترشیدگی و مزه کپک نشاندهنده فساد آن است |