دانش فناوران و مهندسان کشورمان این بار به روشی کاملا غیر معمول به کمک تعمیر سد گلپایگان - نخستین سد مدرن ایران – آمده است.


به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مهندس قاسم رست و همکاران وی موفق شده‌اند که با شیوه‌های ابتکاری، تجهیزات هیدرومکانیکی سد گلپایگان مانند دریچه‌ها و شیرآلات را بدون انحراف مسیر آب پشت سد و تخلیه دریاچه آن، تعمیر کنند.


آنها طی یک عملیات علاج‌بخشی باید این تجهیزات را که به دلیل عمر 55 ساله سد دچار مشکلات زیادی شده بودند، تعمیر و یا تعویض می‌کردند اما شرایط انحراف مسیر آب و تخلیه دریاچه برای آنها وجود نداشت.


کاری که مهندس رست به همراه همکاران خود در شرکت وستابد انرژی انجام داده، در واقع عملیات علاج‌بخشی (Rehabilitation) است که برای بهبود و تداوم عمر مفید سدها و تجهیزات وابسته به آنها استفاده می‌شود. برآورد شده است که نیاز سدهای کشور به این گونه فعالیت‌ها هر روز بیش از روز قبل می‌شود، چرا که با گذشت زمان و سپری شدن عمر مفید سدهای کشور، امکان ایجاد طیف وسیعی از مشکلات و خرابی‌ها در سازه بدنه و تجهیزات جانبی آنها وجود دارد.


پروژه علاج‌بخشی تجهیزات هیدرومکانیک (تجهیزاتی مانند دریچه‌ها و شیرآلات) سد گلپایگان در واقع یکی از موفق‌ترین نمونه‌های عملیات علاج بخشی در کشور است.


سد گلپایگان که از سال 1336 بهره‌برداری از آن آغاز شده، طی سالهای گذشته در برخی تجهیزات دچار مشکل شده بود و به گفته مهندس رست به علت حجم رسوب زیاد، گیرکردن دریچه‌ها در شیار کاری و خرابی شیرهای پروانه‌یی موجود در دو مسیر تخلیه کننده بدنه سد، حفظ و کنترل آب، تنها توسط دو شیر هاول بانگر که در انتهای این دو مسیر وجود داشت، انجام می‌شد و به تعبیر دیگر هر اتفاق برای یکی از این دو شیر، باعث تخلیه کامل سد می‌شد.


مجری طرح درباره تفاوت علاج بخشی در سد گلپایگان با دیگر سدها به خبرنگار ایسنا گفت: برای تعویض و تعمیر تجهیزات هیدرومکانیکی سدها معمولا آب از یک مسیر تخلیه می‌شود تا مسیر دیگر تعمیر شود و بعد آب از دریچه تعمیر شده خارج می‌شود تا عملیات تعمیر بر روی دریچه دیگر انجام شود.


به گفته وی این کار برای سد گلپایگان ممکن نبود، چرا که اگر مسیر آب تغییر می‌کرد و یا آب دریاچه تخلیه می‌شد، کشاورزان ناحیه معترض می‌شدند و در واقع تعمیر تجهیزات به روش معمولی تبعات اجتماعی را در ناحیه به دنبال داشت.


رست، درباره شیوه کار متفاوت علاج بخشی در این پروژه توضیح داد: ما توانستیم بدون منحرف کردن آب و یا تخلیه دریاچه، یک هسته مرکزی خشک درست کنیم تا در هنگام بالا آمدن آب بدون مزاحمت بتوانیم کار تعمیر را انجام دهیم. برای این کار نیز ابتکاراتی داشتیم و تجهیزات جدیدی ساختیم و یا کاربری تجهیزات قدیمی مانند آشغالگیرها را عوض کردیم و از آنها دریچه ساختیم، اما پس از پایان پروژه کاربری تمامی تجهیزات را به حالت اولیه آن بازگرداندیم.


وی و همکارانش ساخت دریچه‌ها و آشغال‌گیرهای متعدد، نصب لوله‌هایی با قطر 900 و 1400 میلیمتر در عمق 18 متری آب، ساخت و نصب انواع انشعابات و بالابرهای دریچه، بتن‌ریزی در آب و تکمیل عملیات بتن‌ریزی از روی بارج قایق را در وضعیتی انجام داده‌اند که سطح آب دریاچه مرتب رو به افزایش بوده است.


انجام این کار برای آنها به دلیل شروع عملیات در فصل زمستان، کمبود اطلاعات در مورد وضعیت تجهیزات، خطرپذیری بالا و شرایط دشوار محیطی بسیار سخت بوده، اما در سایه استفاده از روش‌های مبتکرانه، دانش مهندسی، انجام محاسبات دقیق و با حداقل امکانات موجود، ممکن شده