به گزارش خبرگزاری فارس از گلپایگان، گلپایگان در غرب استان اصفهان و در فاصله 180 کیلومتری مرکز استان واقع شده است که از شمال به شهرستان محلات و خمین، از جنوب به شهرستان خوانسار، از شرق به شهرستان میمه و از غرب به شهرستان الیگودرز محدود می‌شود.

پهنه این شهرستان دو هزار و 421 کیلومتر مربع و ارتفاع از سطح دریا یک هزار و 924 متر است و این منطقه آب و هوای نسبتاً گرم و خشک دارد.

در متون تاریخی همچون نزهت‌القلوب نوشته حمدالله مستوفی آمده است که « گلپایگان پنج هزار و 225 سال بعد از هبوط آدم توسط همای چهره آزاد، دختر کیانی ( بهمن درازدست) پور اسفندیار روئین‌تن که به تخت پادشاهی جلوس کرد، ساخته شده است و از ابتدا این شهر را به نام خود چهرآزادگان و یا گلپایگان نامید.

براساس شواهد باستان‌شناسی و بررسی‌های انجام گرفته بر روی سنگ نبشته‌های تاریخی، سابقه سکونت انسان در دشت گلپایگان به حدود هفت هزار سال قبل می‌رسد، اما آغاز دوره مدنیت در این شهر همزمان به اواسط حکومت سلسله هخامنشیان برمی‌گردد.

پس از حمله اعراب مسلمان، گروهی از آنان در اطراف این شهر ساکن شده‌اند و نام آن را معرب گردانیده و جرفادقان نامیده‌اند.

در دوران بعد از اسلام به ویژه در دوران عباسیان، گلپایگان از مناطق معتبر و آباد ایران محسوب می‌شده است، اما اوج شکوفایی و آبادانی آن در زمان حکومت سلجوقیان و به خصوص محمد بن ملکشاه سلجوقی بوده که آثار و ابنیه زیادی از جمله مناره، بازار و مسجد جامع از این دوران است.

در زمان صفویه، گلپایگان از شهرهای بزرگ ایران به شمار می‌رفته است، چراکه در مکاتبات مستند تاریخی همواره گلپایگان را شهری بین اصفهان و همدان ذکر کرده‌اند.

وجود کاروانسراهای متعدد حکایت از آبادانی این شهر در دوره‌های مختلف تاریخی دارد و در دوره صفویه امام قلی‌خان پسر الله‌وردی‌خان حاکم گلپایگان بوده و آثار و ابنیه‌هایی مانند بقعه 17 تن، سیدالسادات و ابوالفتوح در زمان او ساخته شده است.

مذهب اکثریت مردم گلپایگان بعد از اسلام شافعی بوده و در زمان آل‌بویه گروهی شیعه شده‌اند، اما گرایش اکثریت مردم به تشیع در زمان صفویه بوده است. در گلپایگان سالیان طولانی یهودیان با صلح و صفا زندگی می‌کرده‌اند و بازار و محله و مراسم خودشان را داشته‌اند که پس از تشکیل دولت یهود از این منطقه کوچ کرده‌اند.

گلپایگان در هشت سال دفاع مقدس، 356 شهید و 800 جانباز تقدیم انقلاب اسلامی کرده است.

*‌ جغرافیای اقتصادی:

عمده فعالیت مردم گلپایگان کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت‌های صنعتی است؛ صنایع‌دستی مهم این شهر قالی‌بافی، گلیم‌بافی، منبت‌کاری، گیوه‌دوزی و جاجیم است و هنر منبت‌کاری از زمان‌های گذشته در این شهر رونق داشته و هم‌اکنون کارگاه‌ها و آموزشگاه‌های متعدد در این رشته فعال هستند.

جمعیت گلپایگان براساس سرشماری سال 1390 حدود 88 هزار و 700 نفر است که از این تعداد 45 هزار و 350 نفر مرد و 43 هزار و 350 نفر زن بوده است که با توجه به اشتغال‌زایی در منطقه، جمعیت رو به افزایش است.

*‌ گلپایگان، مهد علما و مراجع بزرگ

از دیرباز گلپایگان به داشتن رجال عالم و عابد شهرت داشته و علما و روحانیون برجسته آن در شکل‌گیری حوزه علمیه قم نقش مؤثری داشته‌اند از جمله می‌توان آیت‌الله العظمی گلپایگانی، آیت‌الله العظمی سیدجمال‌الدین گلپایگانی، آیت‌الله شیخ‌علی و شیخ لطف‌الله صافی و آیت‌الله‌العظمی افتخاری را نام برد.

شهرستان گلپایگان دارای بناهای تاریخی متعددی است؛ در این شهر حدود 200 اثر تاریخی با ارزش شناسایی شده است که از این تعداد 22 اثر به ثبت ملی درآمده است.

*‌ مسجد جامع

مسجد جامع گلپایگان از جمله مساجد مهم و تاریخی دوران سلجوقی و مساجد بزرگ ایران زمین است؛ این مسجد در سال 508 هجری قمری در دوران حکومت ابوشجاع محمد بن ملک شاه سلجوقی بنا شده است و زمان ساخت مسجد گلپایگان را بین سال‌های 498 تا 512 هجری قمری یعنی دوران حکومت او می‌دانند.

* مناره آجری سلجوقی

مناره شهر گلپایگان در زمره بلندترین مناره‌های قرن پنجم هجری قمری است که دارای دو درب است و در درون آن پلکانی تعبیه شده است و دارای کتیبه آجری به خط کوفی است.

این مناره با قدمتی حدود 900 سال در برابر عوامل طبیعی همانند زلزله، باد، سرما و گرما همچنان سرافراز برجای مانده است و از جمله بلندترین مناره‌های ایران است.

*‌ بازار سنتی گلپایگان

بازار سنتی گلپایگان با دهنه‌ای وسیع، طاق‌بندی و سقف ضربی آجری سبک بناهای سلجوقی است. چهار سوق از یک طرف روبه‌روی مناره شهر گلپایگان و از طرف دیگر به مسجد جامع شهر راه دارد و تاریخ ساخت آن به 400 سال پیش می‌رسد.

*‌‌‌ بنای سیدالسادات

این بنا مربوط به دوران هشتم هجری قمری است و دارای ایوان و غرفه‌های دو طبقه، گلدسته و گنبدی به بلندی 9 متر است و سه تن از فرزندان حضرت امام موسی کاظم (ع) به نام امامزاده اسحاق، امامزاده منصور و امامزاده رضا در آنجا مدفون هستند.

* امامزاده هفده تن

بقعه 17 تن از ابنیه قرن 11 هجری قمری است و درزمان شاه عباس اول صفوی ساخته شده است.

بقعه متبرکه 17 تن دارای چهار درب است و بنا دارای یک سر در ورودی زیبا و با عظمت است و کاشی‌کاری‌های معرق، منقوش و کتیبه‌هایی به خط کوفی دارد و محل دفن امامزاده ابوالحسن فرزند امام حسن مجتبی(ع)، سلطان اسماعیل فرزند امام جعفر صادق(ع) است.

*‌ بقعه امامزاده ابوالفتوح

این بقعه در روستای وانشان در 12 کیلومتری گلپایگان واقع شده است و با توجه به کتیبه داخلی قدمت آن به قرن 10 هجری قمری می‌رسد و یکی از نوادگان امام موسی کاظم(ع) در آنجا مدفون است و بر فراز بقعه چهار گوش آجری گنبدی هرمی و دوازده ترکی قرار دارد.

*‌ ارگ تاریخی گوگد

ارگ تاریخی گوگد یکی از بناهای قدیمی و دیدنی شهرستان گلپایگان که در پنج کیلومتری جاده گلپایگان به تهران و در شهری به نام گوگد واقع شده است.

این بنا یکی از بزرگ‌ترین بناهای خشت و گلی ایران است که به شماره 2574 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و تاریخ ساخت آن به حدود 400 سال پیش باز می‌گردد و تنها سند مکتوبی که از این بنا موجود است، متعلق به حدود 140 سال پیش است که نشان می‌دهد نصف بنای ارگ را علیخان بختیاری به عنوان مهریه به همسرش واگذار کرده است.

ارگ گوگد در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته و در ساختمان آن طبقات پایین و بالا بیانگر نظام طبقاتی در اجتماع آن روزگار است؛ به این صورت که استر و استربان در طبقه پایین و بازرگانان و افراد شاخص در طبقه بالا اقامت می‌کردند.

ارگ تاریخی گوگد در زمان صلح به عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ و یا حمله اشرار به عنوان دژ نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

سوراخ‌هایی روی دیوارهای مرتفع وجود دارد که از آن به عنوان سیستم امنیتی هشداردهنده استفاده می‌شده است؛ به این صورت که کبوترها را در این سوراخ‌ها اسکان می‌داده‌اند که شب هنگام با بی‌قراری و سر و صدای این کبوتران متوجه ورود مهاجمان توسط قلاب و یا نردبان می‌شدند.

در روی درب ورودی شمالی قسمتی به عنوان شاه‌نشین وجود دارد که هم‌اکنون به عنوان سوئیت ویژه مورد استفاده قرار می‌گیرد و حوض آبی در این شاه‌نشین وجود دارد که هرزمان درب توسط مهاجمان آتش زده می‌شده، محافظان با تخلیه آب حوض، آتش را خاموش می‌کرده‌اند.

در روی درب‌های ورودی ارگ دو درب کوب وجود دارد، بزرگ‌تر را مردکوب و کوچک‌تر را زن‌کوب می‌نامند که بر عکس بقیه مناطق ایران زن‌کوب در سمت راست قرار دارد. چاه آبی در ضلع جنوب شرقی ارگ وجود دارد که نشان‌دهنده این است که گذشتگان برای روزهای مقاومت و محاصره فکر آب نیز بوده‌اند.

*دشت لاله‌های واژگون

دشت لاله‌های واژگون گلپایگان واقع در ارتفاعات غربی شهرستان گلپایگان و در روستای هنده حدود 35 کیلومتری شهر گلپایگان واقع شده است؛ این منطقه 15 هکتار مساحت دارد و مدتی است که در کانون توجه کوهنوردان، طبیعت‌گردان و به ویژه دوستداران میراث فرهنگی قرار گرفته است.

این دشت زیبا به دلیل فاصله زیاد با بافت شهری تاکنون بکر مانده، اما عواملی چون چرای دام‌های بومی منطقه از جمله تهدیداتی است که در صورت عدم توجه مسئولان مربوطه در آینده نزدیک شاهد از بین رفتن قسمت زیادی از پوشش گیاهی منطقه به ویژه لاله‌های واژگون هستیم.

*‌ سنگ‌نگاره‌های ماقبل تاریخ

در شهرستان گلپایگان، بزرگ‌ترین و کامل‌ترین مجموعه سنگ‌نگاره‌ها و نقوش صخره‌ای ایران از دوران کهن زندگی انسان‌ها وجود دارد و در میان سنگ‌نگاره‌ها نقوشی مانند بز کوهی، قوچ کوهی، آهو و انسان، گوزن مارال، گرگ و بسیاری از حیوانات دیگر دیده می‌شود