محمود نيکنامي
.فعالیت رادیو ایران با افتتاح نخستین فرستندههای بیسیم در تهران آغاز شد نخستین فرستنده بیسیم موج بلند تهران با قدرت 20 کیلووات و طول دکل 120 متر ، در ساعت 3بعدازظهر روز ششم اردیبهشت ماه سال 1305 شروع به کار کرد .
پس از نصب دستگاه فرستنده و آماده سازی یک استودیوی موقت در عمارت بیسیم ، سرانجام رادیو تهران در چهارم اردیبهشت ماه 1319 افتتاح شد.اداره رادیو تا سال 1322به عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. در پانزدهم تیرماه همان سال هیئت وزیران در تصویب نامه ای سازمان جامعی به نام اداره انتشارات و تبلیغات برای اداره رادیو به وجود آورد و مقرر گردید که این سازمان زیر نظر نخست وزیری به کار رادیو و توسعه آن بپردازد. در آغاز کار ، از اخبار و گزارش و مطالب جدی در رادیو خبری نبود ، در این دوران بیشتر موسیقی و گاه ترانه پخش میشد و گهگاهی نیز چند نکته ادبی یا انتقادی از رادیو به گوش میرسید . رادیو در ابتدا به عنوان ابزاری که موسیقی پخش میکند ، در ذهن جامعهِی ایرانی شکل گرفت . و این بهانه ای است برای بررسی چگونگی استفاده رادیو در شهر مذهبی گلپایگان در آن زمان
نسل اول رادیوها قبل از اختراع ترانزیستور که نقش مهم و اساسی را در دستگاه های صوتی ایفا میکند بوسیله فیلامان و لامپهای الکترونی یا "لامپ خلاء" برای تقویت امواج و صدا استفاده می شده است . این لامپها با جریان الکتریسیته فعال میگردد که ایجاد الکتریسیته خود داستانهای مفصلی دارد . تولید الکتریسیته برای استفاده روشنائی برای اولین بار در گلپایگان ( بنا بر تحقیقات جزئی) توسط شخصی به نام آقای انتظاری ، با نصب یک دستگاه ژنراتور بر روی یک مولد دیزلی تاسیس میگردد که فقط شبها از ابتدای شروع تاریکی تا نیمه شب ( حدود 5/11 شب ) برای خانه های معدودی از شهروندان روشنائی مختصری با استفاده از لامپهای کم مصرف ( معمولا 25 و 60 وات ) تامین می کرده است و البته استفاده از این پدیده تنها برای خانواده های مرفه ( که آبگوشت خود را با آبلیموصرف میکرده اند) مقدور بوده است لازم است توضیحی از افراد مرفه و غیر مرفه شهر نیز بیان نمایم . یکی از معلمان دوره دبیرستان در کلاس درس عنوان می نمود که فاصله بین فقیر و غنی شهر در گذشته تنها به نوع مصرف چاشنی آبگوشت بوده است که مرفهین از "آبلیمو" و مستضعفین از "پیاز" استفاده میکرد ه اند . تقریبا مثل این دوره و زمانه !!! .. لذا بعضی از خانواده ها ی مرفه جسارت به خرج داده و رادیو را نیز بصورت پنهانی در خانه های خود داشتتند که تنها شبها قابل استفاده بود هم به دلیل استفاده از یرق (حاج انتظاری ) به عنوان منبع تغذیه الکتریسیته و هم چون امواج تنها از موج " SW " پخش میگردید ، در روز امکان دریافت امواج میسر نمی شد . این رادیوها با استفاده از آنتنهای بسیار بلند سیمی که بصورت عمودی شبها بر روی پشت بامها بر افراشته می شد ، صدای ایران که از"بی سیم" شهر تهران بصورت زنده پخش برنامه داشت با پارازیتهای بسیار تا حدودی قابل دریافت بود . بعضی از خانواده ها استفاده از رادیو نفتی را در برنامه زندگی خود قرار داده بودند این رادیوها که تولید مشترک روس و هند بود تعدادی محدود ( به دلیل اعتقادات مذهبی آن زمان ) وارد ایران شده بود که علاوه بر استفاده روشنائی از آن ، دستگاهی ، انرژی حرارتی را به انرژی الکتریکی تبدیل می نمود و لامپهای "خلاء" موجود در این رادیو امواج را به کمک آنتنهای فوق الذکر دریافت و پخش می نمود اولین رادیوی آشکار در گلپایگان به سالهای 1320 ، زمانیکه متفقین ایران را اشغال کرده بودند بر می گردد کنجکاوی و نیاز مردم به کسب اطلاعات از وضعیت جنگ جهانی دوم و اشغال ایران و نبود وسایل ارتباظی سریع حضور یک رادیوی صندوقی از نوع فبلامان (لامپی) در قهوه خانه (جواد قهوه چی ) که در تنها خیابان شهر قرار داشت ، از ابتدای غروب با روشن شدن برقها ، جمعیت زیادی را به قهوه خانه فوق الاشاره می کشاند . ساعتها با این رادیو کلنجار میرفتند تا شاید بتوان قسمتی از اخبار مربوطه را از رادیو دریافت نمایند اغلب اوقات در هنگام پخش اخبار ، صدای رادیوهای کشورهای عربی بر صدای ایران غلبه می نمود که این مورد باعث مکدر شدن اوقات مشتریان قهوه خانه میگردید . آنچه مردم را به وجد می آورد صدای جادوئی بود که از این صندوق پخش می گردید اغلب مراجعه کنندگان تنها به جهت دیدن این دستگاه به قهوه خانه مراجعه میکردند و بدینسان اولین رادیوی شهرمان در این قهوه خانه شروع به کار نمود باگذشت حدود 90 سال از این اتفاق و اختراع زیبا و با ابداع رسانه های متعدد در دنیا این جعبه جادوئی همچنان در صدر رسانه ها قرار دارد و نه تنها ارزش آن کم نشده که نیاز مردم به آن افزونتر هم شده است
|