پایان یک حیات وحش پس از 30 سال

با حکم دیوان عدالت اداری منطقه امن حیات وحش موته در اصفهان به تیغ بلدوزرهای معدن‌کاوان سپرده شد تا کابوسی که برای مناطق حفاظت شده در دولت دهم پیش‌بینی شده بود پس از میانکاله گریبانگیر این منطقه حفاظت شده شود. حیات وحش موته پس از 30‌سال مقاومت در مقابل معدن‌کاوان قافیه را با چراغ سبزهای دولت در اسفندماه 91 باخت. این منطقه بهترین و امن‌ترین زیستگاه آهوان ایران است. این معدن در سال 1354 احداث شد اما به دلیل حساسیت منطقه از سال 1362 به بعد بر اساس توافق سازمان محیط‌زیست با وزارت صنایع و معادن به دلیل قرارگرفتن معدن در ناحیه امن پناهگاه حیات وحش موته هرگونه بهره‌برداری از آن متوقف شد. در سه دهه بارها مکاتباتی میان این دو دستگاه برای اجازه بهره‌برداری از این معدن انجام شده اما به دلیل اهمیت حفاظت از این منطقه، همواره با مخالفت شدید سازمان محیط‌زیست مواجه شده است.

مصوبه‌ای بر پایان مناطق حفاظت شده

همه چیز از دستور محمود احمدی‌نژاد به رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست شروع شد. او از محمدی‌زاده خواسته بود تا معادن موجود در مناطق حفاظت شده را برای معدن‌کاوی پیدا کند. البته احتیاجی به گشت وگذار نبود.

معادنی که در مناطق حفاظت شده وجود دارند بیش از این شناخته شده بودند و همواره این مسئله باعث بحث وجدل وزارت معادن و سازمان محیط‌زیست بود. اما برنامه‌ریزی در دولت نهم ودهم کشور را به سمتی برد که بیکاری و گرانی شدید به یکی از معضل‌های کشور تبدیل شد.

دولت به جای برنامه‌ریزی‌های پایدار درست در زمانی که مشکلات محیط‌زیستی به یکی از دغدغه‌های ایران تبدیل شده بود، طرح واگذاری جنگل‌ها و معادن را به مردم پیش کشید و آه از نهاد بسیاری برآورد. منتقدان از تدبیر دولت برای رفع بیکاری و گرانی به «قلک شکستن و فروختن کلیه» تعبیر کردند. در همان زمانی که رئیس دولت دهم طرح واگذاری جنگل به مردم را پیش کشید هرچند بسیاری از دستگاه‌ها با آن مخالفت کردند اما مردم فقیرنشین زاگرس بخاری‌های گازی را کنار گذاشتند و دوباره راهی جنگل‌هایی شدند که تنها دیوار دفاعی کشور در مقابل ریزگردهای عربی هستند.

مسئولیت محمدی‌زاده که رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست بود برای پیدا کردن معادن هم در راستای کاهش آمار بیکاری بود. دولت در حالی دست روی نقطه‌های حساس کشور گذاشته بود که بحران‌های محیط‌زیستی بیش از هر دولتی، در دولت نهم و دهم خود را نشان داد. همین مسئله بود که آرامش موته را پس از سال‌ها مقاومت به‌هم زد. کارگروه بخش معدن در اسفندماه 91 که تشکیل شد به صدور مصوبه بهره‌برداری از معادن در مناطق چهارگانه منجر شد. مالک معدن سنگ تراورتن هم با در دست داشتن این مصوبه به دیوان عدالت اداری رفت و دست پر برگشت تا منطقه امن موته را از آهوان ایرانی خالی کند.

سکوت سازمان محیط‌ زیست

محمدی‌زاده رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست این روزها از هر طرف مورد هجوم منتقدان به دستورات خود در وقت اضافه‌ای که این روزها تا انتخاب رئیس جدید توسط رئیس‌جمهور حسن روحانی به دست آورده، قرار گرفته است. اما او عزمش را جزم کرده تا در این دقایق اضافه یک گل به خودی اساسی بزند که در دوره‌های بعد قابل جبران نباشد. او در روزهای گذشته معاونان مخالف با واگذاری‌ها را برکنار کرده اما برخلاف همیشه هیچ سخنی در این رابطه با رسانه‌ها نگفته است. حتی برخلاف عادت همیشگی این بار در قامت توجیه هم برنیامد.

رئیس اداره محیط‌زیست گلپایگان در این‌باره می‌گوید: حدود یک‌پنجم از معدن سنگ تراورتن در محدوده امن پناهگاه حیات وحش موته واقع شده که محل تجمع وحوش و بهترین نقطه از لحاظ گونه‌های گیاهی است.

آنطور که مرتضی جمشیدیان توضیح می‌دهد: کل مساحت منطقه‌ای که معدن در آن واقع شده 4 هکتار است که تنها 1.2 هکتار آن تحت مالکیت فرد شاکی است و سند مالکیت آن هم مربوط به مزرعه‌ای است که معدن سنگ مذکور در محدوده آن واقع نشده و امکان بهره‌برداری از معدن در این محدوده وجود ندارد، بنابراین رای دیوان عدالت مبنی بر مالکیت این فرد بر معدن سنگ درست نیست. با این حال دفاعیات سازمان محیط‌زیست در این باره پذیرفته نشده و دادگاه نسبت به مالکیت صاحب معدن رای مثبت داده است.

او به حضور حداکثری جمعیت حیات‌وحش و به‌‌ویژه آهو در این منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: منابع تامین آب مورد نیاز وحوش و آبشخورها در محدوده این معدن قرار گرفته لذا با بهره‌برداری از این معدن جمعیت 12 هزار راسی گونه‌هایی مانند آهو، قوچ، میش، کل و بز برای پیدا کردن نیاز آبی خود با بحران مواجه می‌شوند. از سوی دیگر صدور استخراج در زیستگاه آهوان درحالی صادر شده که به تازگی محیط‌زیست ایران هم شاهد مرگ گوزن‌های زرد کرخه و فرار و مرگ حیات‌وحش دریاچه ارومیه بود.

حیات وحش موته سرگردان شدند

شانس با حیات وحش موته یار نبود و مالک معدن همین که مجوز و رای دیوان عدالت را گرفت شروع به فعالیت کرد. بسیاری امیدوار بودند که صدور مجوز اکتشاف در مناطق حفاظت شده تا آمدن دولت حسن‌روحانی طول بکشد تا حیات وحش موته ایران که آخرین بازمانده از طبیعت شگرف ایران است از دستبرد مجوزهای طبیعت ستیز پنهان بماند. اما این رویا تحقق نیافت.

جمشیدیان از آغاز فعالیت این معدن از هفته گذشته و سرگردانی حیات وحش منطقه برای تامین آب شرب خبر می‌دهد و می‌گوید: در همین یک هفته چندین بار شاهد گذار حیات وحش در پی یافتن آب و خروج آنها از محدوده پناهگاه بوده‌ایم. مسئله تا آنجا پیش می‌رود که جمشیدیان دست به دامان رسانه‌ها می‌شود. آنطور که خبرگزاری مهر هم می‌نویسد نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های اداره محیط‌زیست گلپایگان با معاونت محیط طبیعی و دفتر امور زیستگاه‌ها بی‌نتیجه بوده است.

هرچند برکناری ناصر مقدسی مدیرکل سابق دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت از محیط‌زیست توسط محمدی‌زاده نشان داد که در عزمی که در پشت واگذاری آخرین مناطق زیستی کشور وجود دارد، بسیار مصمم است. افکارعمومی تنها به حسن روحانی رئیس‌جمهور چشم دوخته‌اند تا هرچه زودتر با معرفی رئیس جدید سازمان حفاظت از محیط‌زیست، به فعالیت‌های طبیعت ستیز سازمان محیط‌زیست پایان دهد