نیکوتین وآثارشبربدن

 

دکتر حسین جعفری  عضو هیئت دانشگاه آزاد اسلامی واحدپزشکی تهران.

 

احمد محمدی دانش آموخته دانشکده پیرا پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحدپزشکی

 

 

 

نیکوتین برای نخستین بار در سال 1828 به وسیله یک شیمیدان آلمانی از تنباکو به دست آمد و در سال 1893 برای نخستین بار در آزمایشگاه فرآوری شد.

نیکوتین یک ترکیب آلی نیتروژن‌دار است که بیش تر در گیاهانی مانند تنباکو و در اندازه‌های کم تر در گوجه‌فرنگی و... یافت می‌شود. 0٫3 تا 5 درصد گیاه خشک تنباکو را نیکوتین می‌سازد و یک زهر اثرگذار بر سامانه عصبی است که در بسیاری از حشره‌کش‌ها به کار می‌رود.

نیکوتین در اندازه‌های کمتر یک انگیزنده‌های زیستی (محرک‌های زیستی) است و سبب اعتیاد و بسیاری از ویژگی‌های روانی دود تنباکو است.

نیکوتین یک آلکالوئید است که از نظر فیزیکی ماده‌اینمگیر و روغنی و حل شونده در آب است.

نیکوتین در آب یک باز است و به عنوان یک باز نیتروژنی با اسیدهانمک‌های معمولاً جامد و حل شونده در آب می‌سازد.

باز آزاد نیکوتین در دمای 95°C می‌سوزد و به همین سبب بیش تر نیکوتین سیگار سوخته و دود می‌شود؛ هرچند همان میزان کم می‌تواند سبب اعتیاد شود.

نیکوتین به سادگی از راه پوست جذب می‌شود و با نظر به حل‌شوندگی آن در آب یکی از راه‌های به دست آوردن آن خیساندن تنباکوی تکه شده در آب برای زمان 12 ساعت است.

نیکوتین با تاثیر بر روی لوزالمعده و جلوگیری از ترشح هورمون انسولین، باعث می‌شود تا قند خون بالا رفته و فرد احساس سیری کند.

7ثانیه پس از استعمال دخانیات، به دلیل عبور آسان آن از سد خونی- مغزی، نیکوتین خود را به مغز می‌رساند.

نیکوتین تقریباً روی تمامی سیستم‌های عصبی و غددی بدن موثر است. 15 تا 30 ثانیه بعد از مصرف سیگار، نیکوتین حتی تا انگشت شست پا نیزمی‌رسد.

.

حقایقی درباره نیکوتین سیگار

نیکوتین به دلیل آثار روانی خوشایندی که ایجادمی‌کند، اثر اعتیادآور دارد. شخص به مرور به آن عادت می‌کند و مانند بقیه اعتیادها ، کم کم بمقداربیشتر و بیشتر نیازدارد اما مهم ترین ترکیب موثر سیگار، نیکوتین است که عامل اصلی اعتیادجسمانی به دخانیات است در سیگار حدود 4000 ماده شیمیایی خطرناک همچون آمونیاک، سرب و آرسنیک موجود می ماده مرگ آور می باشد.

یک نخ سیگارحاوی 8 الی 20 میلی گرم نیکوتین است و هنگام کشیدن سیگار کم تر از 2 میلی گرم نیکوتین وارد خون می‌کند.

نیکوتین عامل تغییر ترکیبات شیمیایی و بیولوژیک مغز است.

شایان ذکر است کـه تنها 2 الی 5 میلی گرم نیکوتین سبب تهوع و استفراغ و تنها 60 میلی گرم از  به نیکوتین بالا می‌رود و بالطبع تعداد نخ سیگارمصرفی نیزافزایش می یابد و با عدم مصرف آن، علایم قطع نیکوتین مانند عصبانیت، پرخاشگری و زودرنجی به وجود می‌آید.

از دیگر آثار نیکوتین می‌توان به بالا رفتن چربی خون و افزایش چسبندگی پلاکت‌ها (ایجاد لخته خونی) اشاره کرد. همچنین این ماده با تاثیر بر روی هورمون‌های جنسی مانند استروژن، سبب یائسگی زودرس می‌‌شود

 

راه های ورود نیکوتین به بدن

جذب از طریق پوست جذب از طریق ریه ها    جذب از طریق غشاء مخاطی بینی و دهان                          

بیشترین جذب نیکوتین از طریق استنشاق و آلوئول های (کیسه های ریزهواییکه تبادل گازها در آن ها صورت میگیرد) ریه می باشد.

نیکوتین پس از ورود به جریان خون مستقیما و سریعا به مغز می رسد و سپس در تمام بدن منتشر می گردد. تـنها 10 الی 15ثانیه زمان کافی است که پس از اولین پک شما به سیگارنیکوتین به مغز شما برسد.

اعتیاد به نیکوتین

بر اساس معیارهای روان‌پزشکی، مصرف عادتی نیکوتین نوع شدیدی از اعتیادتلقی می‌شود. اعتیاد به نیکوتین هم به مقدار آن مربوط است و هم به دفعات رسیدن این ماده به مغز؛ مثلا فردی که بیست عدد سیگارمی‌کشد (هر سیگار حدود ده پک دارد)، حدود دویست بار در روز نیکوتین را به مغز خود هدایت می‌کند

خصوصیات افراد وابسته به نیکوتین

افرادی که در روز تعداد مشخص یسیگار و در ساعات معینی مصرف می‌کنند.

افرادی که در شرایط خاص و فشارهای جسمی و روانی به دخانیات متوسل می‌شوند.

افرادی که با استعمال نکردن دخانیات، دچار علایم محرومیت از نیکوتین می‌‌شوند.

در شرایطی که امکان دستیابی به دخانیات برای آن ها میسر نباشد، دچار اختلال در کارکرد شده و هر کاری می‌کنند تا به استعمال دخانیات موفق شوند.

علایم قطع وابستگی به نیکوتین

در زمان ترک سیگار و دیگر انواع دخانیات، علایم محرومیت از نیکوتین در افراد مختلف متفاوت است.

این علایم از چند ساعت تا چند روز بعد از مصرف نکردن دخانیات شروع می شود و امکان دارد برای مدت‌ها در بدن پایدار بماند (از چند روز تا چند ماه).

این علایم شامل موارد زیر است:

اضطراب، خواب ناکافی و گاهی خواب آلودگی جبرانی، افزایش اشتها و وزن، احساس افسردگی و درماندگی، اختلالات گوارشی از جمله یبوست، کم‌حوصلگی و بی‌صبری، اختلال در تمرکز و هوشیاری، اختلال در قضاوت و اختلالات حرکتی، سردرد، وسوسه کشیدن سیگار، کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون، بی‌قراری، خشکی دهان، خستگی، گرفتگی عضلات، سرفه‌های تحریکی و افزایش خلط.

همچنین سم نیکوتین با تاثیر بر اعصاب دستگاه گوارش، باعث افزایش حرکت روده‌هامی‌‌شود.

با مصرف سیگارعوارضی چون تهوع، استفراغ و اسهال شایع است.

نیکوتین در مقادیر بالا با تاثیر بر روی سیستم اعصاب، باعث لرزش، تشنج، فلج عضلات و مرگ می‌‌شود.

داروشناسی

پس از دمیدن دود سیگار نیکوتین به جریان خون راه یافته و پس از حدود 7 ثانیه به مغز می‌رسد.

نیکوتینی که به بدن می‌رسد تنها بخشی از نیکوتین موجود در سیگار است چون بیشتر نیکوتین موجود در برگ تنباکو در دمای بالای آتش سیگار تجزیه می‌شود ولی در مصرف برگ تنباکو به صورت جویدن میزان بیشتری از نیکوتین جذب می‌شود.

در دانش «داروشناسی» نیکوتین به عنوان یک پذیرنده استیل کولین نیکوتینی کار می‌کند.

 نیکوتین در اندازه‌های کم سبب افزایش این پذیرنده‌ها شده و ترشح هورمون آدرنالین را افزایش می‌دهد که این سبب بالارفتن سرعت تپش قلب، فشار خون، تنفس و سرانجام افزایش گلوکز در خون می‌شود.

نیکوتین در اندازه‌های بیشتر سبب غیرقطبی کردن پذیرنده‌های استیل کولین نیکوتینی می‌شود که یکی از دلیل‌های زهرآگینی نیکوتین است.

کوکوتین ماده‌ای است که از نیکوتین در بدن تشکیل می‌شود و تا 48 ساعت در بدن می‌ماند و روشی برای فهمیدن مصرف نیکوتین به وسیله شخص است

 

زهرآگینی

نیکوتین یک زهر کاراست که تنها نزدیک به 0٫1 گرم از آن می‌تواند یک انسان را از پا درآورد. این در حالی است که انسان با نزدیک به یک گرم از کوکائین از پا درمی‌آید.

هرچند که دود سیگار از عامل‌های سرطان به شمار می‌آید نیکوتین از سوی انجمن فرامرزی پژوهش‌های سرطان (IARC) به عنوان ماده‌ای که احتمال سرطان را افزایش می‌دهد شناخته نشده‌است.

هرچند بنا به پژوهش‌ها نیکوتین با کند کردن روند زدودن سلول‌های پیر که احتمال به وجود آمدن سلول‌های سرطانی و تومور را افزایش می‌دهد سبب سرطان می‌شود ولی این ویژگی نیکوتین از این رو که سبب تندتر شدن ترمیم بافت‌های فرسوده می‌شود، گاهی سودمند است.

دست کم یک پژوهش نشان می‌دهد برخی از ناهنجاری‌های عصبی که در مرگ نوزادان به سبب سندرم مرگ ناگهانی نوزادان هست؛ در افرادی که به گونه ای در معرض نیکوتین هستند نیز دیدهمی‌شود.

کاربردهای درمانی

• ساده‌ترین خاصیت دارویی نیکوتین به کارگیری آن برای معتادان نیکوتین به جای سیگار است.

اندازه‌های گوناگون نیکوتین به شکل آدامس، پوشش‌های پوستی و افشانه‌های دماغی به بیماران برای ترک وابستگی به سیگار داده می‌شود.

با نظر به پژوهش‌های انجام شده نیکوتین برای درمان بیماری‌هایی چون بیش فعالی، شیزوفرنی (دیوانگی جوانی)، آلزایمر (فراموشی)و پارکینسون کاربرد دارد یا به کاربرده خواهد شد.

همچنین نیکوتین از پاره‌ای از آسیب‌های مغزی پیشگیری می‌کند.

مهم ترین اثرات نیکوتین

مهمترین اثر نیکوتین نیز بر روی مغز اعمال می گردد اثراتیکه باعث:

• 1- احساس لذت و خوشایند از کشیدن سیگار
• 2- احساس تحریک پذیری پس از ترک سیگار
  • نیمه عمر نیکوتین در بدن 1 ساعت میبـاشدبـدین مــفهوم که پس از سپری شدن 6 ساعت از کشیدن سیگار تنها در حدود 0.031 میلی گرم از 1 میلی گرم نیکوتین جذب شده در بدن باقی خواهد ماند.
  • نیمه عمر کوتینین 24 ساعت می باشد بنابراین با آزمایش ادرار حتی تا 2 روز بعد قادر میبـاشیدتشخیص دهید فرد اخیراً سیگارکشیده یا خیر.

برخی افراد کبدشان آنزیم کمتری به مـنـظور تــجزیه نیکوتین ترشح کرده بنابراین اینگونه افراد در روز به تعداد سیگارکمتری برای تداوم اثرات سیگارنیازمندند.

افرادیکه بطور مداوم سیگارمیکشندبدنشـان نـسبت به نـیکوتین مقاومت حاصل کرده و برای دستیابی به اثرات سیگار به تعداد سیگاربیشترینیاز دارند.

 بدن از طرق زیر از شر نیکوتین خلاص می گردد:

• 1- 80 درصد نیکوتین توسط آنزیمهای کبد تجزیه می گردد.
• 2- نیکوتین در شش ها متابولیزه شده و به کوتینین و اکسیدنیکوتین تبدیل می گردد.
• 3- کوتینین و دیگر مواد متابولیزه و باقی مانده نیکوتین نیز توسط کـلـیه هـافیلتر شده و از طریق ادرار دفع می گردند.

اثرات و مضرات نیکوتین در بدن

نیکوتین سبب ترشح فـوریآدرنالین می گردد. با اثر آدرنالین هنگامیکـه شـمـا وحشت زده هستید و یا حالت هجومی پیدا می کنید آشنا هستید: ضربان قلبتان سریعتر شده، افزایش فشار خون، تنفس سریع و کم عمق، افزایش گلوکز خون، کاهش دمای پـوسـت، تحریک سیستم عصبی مرکزی.

خـودنیکوتین نیز به نوبه خود مانع ترشح هورمون انسولین می گردد (انسولین قند خون را کاهش می دهد) بـنابراین نیکوتین سبب می شـودگلوکزبیش از معمول در خون وجود داشته باشد که بـاعث مـی گردد شـخـص احساس گرسنگی کمتری کند.

نیکوتین متابولیسم پایه را افزایش می دهد یعنی فرد کالری بیش تر از معمول خواهد سوزاند. بنابراین به مرور زمان وزنشان کاهش خواهد یافت.

نیکوتین سبب افزایش ترشح استیلکولین می گردد.

افزایش استیلکولین باعث افزایش فعالیتهای نورونهای مغزی، بهبود سرعت عمل واکنش شما به محرکات، افزایش توانایی تمرکزکردن می شود.

افزایش ترشح دوپامین: این همان عاملی است که به فرد در پـی استعمال سیگار حس خوشی و نشاط می دهد.

سبب آزاد سازی گلوتامات که سبب افزایش یادگیری و حافظه می گردد.

افزایش ترشح آندروفین.

آندروفین یک مسکن درد طبیعی بدن است و خاصیتی همچون مرفین دارد.

 

اثرات مخرب نیکوتین در دراز مدت

در دراز مدت نیکوتین اثرات مخرب زیر را به دنبال دارد:

فشار خون بالا. انسداد عروق خونی و در پی آن سکته قلبی و مغزی.

کاهش ویتامینC . کاهشک ارایی سیستم ایمنی بدن.

سرطان دهان، گلو، حنجره و ریه. برونشیت و آمفیزم.زخم معده.

کاهش وزن. کاهش حواس بویایی و چشایی. چین و چروک پوست

نتیجه گیری

فشار خون، تنفس سریع و عمیق، افزایش قند خون و کاهش اشتهاست.

نیکوتین در واقع یک محرک سیستم عصبی مرکزی است.

نیکوتین یک آلکالوئید است که از نظر فیزیکی ماده‌ای نمگیر و روغنی و حل شونده در آب است.

نیکوتین سبب ترشح فوری آدرنالین می‌شود. آثار آدرنالین شامل: افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون ودر اندازه‌های کمتر یک انگیزنده‌های زیستی (محرک‌های زیستی) است و سبب اعتیاد و بسیاری از ویژگی‌های روانی دود تنباکوست.