دکتر ابراهیم جعفری

آموزش ابتدایی و توسعه
استقبال از تقدیر معلمان دوره ابتدایی توسط آموزش و پرورش گلپایگان
خردمندان به دانش راه رفتند به دانایی ز کار آگاه رفتند ز دانش گر بیابی کیمیایی دهد خاک وجودت را بهایی مولانا محمدابن حسام خوسفی
در خبر های روز سوم دی ماه مندرج در سایت آخاله آمده بود: از 43 معلم موفق مقطع ابتدایی توسط ریاست آموزش و پرورش گلپایگان جناب آقای حبیب الله جمالی تقدیر به عمل آمد.این اقدام زیبا و ستودنی ، اینجانب را بر آن داشت تا مقاله ای را در رابطه با نقش انکارناپذیر دوره ابتدایی در توسعه تهیه و تنظیم نمایم که به شرح زیر از نظرتان می گذرد. اگر بر این باور باشیم که زیربنای توسعه هر کشوری از طریق آموزش و پرورش بنیان گذارده می شود، بدون تردید ستون های اصلی آن را باید در آموزش ابتدایی جست و جو کرد.این اهمیت به اندازه ای است که بی توجهی به آن آثار زیانباری را در ابعاد مختلف بر پیکره پیشرفت و تعالی هر جامعه ای بر جای می گذارد. کودکی نخستین و مهم ترین دوره زندگی آدمی است. به دلیل این که در این دوره ساختار شخصیتی و رفتاری انسان شکل می گیرد، ایام کودکی را دورانی سرنوشت ساز دانسته اند. اهمیت این دوران و آموزش ابتدایی در شکل گیری شخصیت ،تربیت پذیری و کسب علم به اندازه ای است که رسول گرامی اسلام(ص)در این باره فرموده اند:"حکایت کسی که در کودکی می آموزد، همانند نقش کندن بر سنگ است و حکایت کسی که در بزرگسالی می آموزد، همانند کسی است که بر آب می نویسد." "میتولیپمن" فیلسوف آمریکایی و بنیانگذار فلسفه برای کودکان در تجربیات آموزشی خود به این نتیجه رسیده است که فراگیران دوره های تحصیلی بالاتر که فاقد قدرت استدلال ، تمیز و داوری هستند، در دوره ابتدایی این مهارت را نیاموخته اند. بستر اصلی این تجربه ها دردوره ابتدایی توسط معلمان که گاهی جایگزین پدران و مادران در تعلیم و تربیت می گردند،پایه گذاری می شود. از این رو نقش معلمان این دوره بسیار حائز اهمیت است.مهم ترین ویژگی دانش آموزان ابتدایی این است که از دوران تحصیلی آن ها به عنوان "پنجره فرصت" در آموزش و پرورش یاد می شود؛ فرصتی ارزشمند که اگر از دست برود، دیگر کاری نمی توان انجام داد.

شادروان دکتر حسین عظیمی (اقتصاد دان)که حق بزرگی نسبت به تهیه و تدوین مبانی توسعه(بومی) کشورمان بر گردن ما دارد، بر این اعتقاد است که "روزی توسعه در ایران شروع خواهد شد که از آموزش ابتدایی ،فرهنگ سازی و باورهای لازم را برای این منظور آغاز نماییم. و قطعا تا زمانی که آموزش ابتدایی ایران متحول نشود، محال است که توسعه شکل بگیرد." به نظر ایشان سرمایه های ما نه در چاه های نفت و بانک ها ،بلکه در دبستان ها جمع شده اند.دکتر عظیمی می گوید:" زمانی که در آکسفورد استاد دانشگاه بودم،همکارانم میگفتند اگرچه شما استاد دانشگاه هستید،ولی اگر بخواهید معلم ابتدایی بشوید، باید آموزش های ویژه ای ببینید ؛چرا که دوران ابتدایی دنیای دیگری است.
"داگلاس نورث" برنده جایزه نوبل سال 1993 نیز در مورد اهمیت و جایگاه آموزش ابتدایی چنین گفته است:" برای درک این که آیا جامعه ای در آینده به توسعه خواهد رسید ، به جای بررسی فن آوری های آن جامعه که از ظواهر توسعه است، باید میزان خلاقیت ، پرسشگری، تحرک، روحیه کار جمعی و تنوع طلبی کودکان آن کشور را سنجید. اگر می خواهید ببینید کشوری توسعه یافته است ، به کارخانه ها و صنایع آن نگاه نکنید؛ کافی است سری به مدارس آن بزنید. اگر محیط آموزشی و روش های آموزشی آنان محیطی آرام ،خلاق و نوآورانه بود، بدانید نسلی که در حال تربیت است ،می تواند در آینده جامعه را با خلاقیت و نوآوری خود توسعه بخشد. از این رو برای فهم این که کشوری توسعه یافته و یا در حال توسعه است، نیازی به اندازه گیری درآمد ملی و یا سرانه آن نیست ؛ کافی است به دبستان ها برویم و به روان شناسی آموزش کودکان توجه کنیم؛ زیرا نطفه های توسعه در دبستان ها بسته می شود. از آنجا که اقتصاد کشور ژاپن مبتنی بر سرمایه انسانی ،فن آوری پیشرفته و تولید کالا و خدمات کیفی است، انسان و تربیت او جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص می دهد.در نتیجه معلم ،مدرسه، آموزش، برنامه ریزی و هرآنچه با پرورش و قیمتی ساختن انسان ارتباط دارد، حائز اهمیت می باشد. از این رو جا دارد ویژگی های آموزش ابتدایی را در این کشور مورد بررسی قرار دهیم. دراواخر قرن نوزدهم میلادی (دهه 1890) دولت ژاپن تصمیم گرفت مقام و جایگاه خود را در توسعه همه جانبه کشور افزایش دهد؛ به طوری که به مقام اول جهان برسد. پس از مطالعه و بررسی به این نتیجه رسیدند که کلید اصلی آن توجه به آموزش و پرورش دوره ابتدایی است. بنابرین از هر جهت (معلم،فضا،امکانات و ...) بر این دوره تحصیلی تمرکز نمودند و به هدف خود رسیدند.برخی از اهداف آموزش و پرورش پایه ابتدایی ژاپن عبارتند از: همکاری،درک متقابل، خوش قول بودن، خوب گوش دادن، سخت کوشی و با دقت اندیشیدن، مسئولیت پذیری، خوش اخلاق بودن، عشق ورزی به طبیعت ، با احساس زیبا نگریستن، دوستی عمیق با پدر و مادر و احترام ویژه به آموزگاران و... به این ترتیب در ساختار و نظام آموزش ابتدایی این کشور" پرورش شخصیت کودک" مورد توجه بی اندازه قرار گرفته است. یکی از موارد جالب توجه که در این مقطع بر آن تاکید می گردد،"کار گروهی"(TEAM WORK) است. در مدارس ابتدایی ژاپن سعی بر این است که دانش آموزان علاوه بر فردمحوری، بتوانند به صورت گروهی به موفقیت برسند؛ در حالی که در مدارس ایران هنوز بچه ها بر رقابت های فردی اصرار دارند. جا دارد فرازهایی از یک پیام زیبا را که چندی قبل با عنوان "تربیت نسل فردا در ژاپن" در شبکه های اجتماعی انتشار یافته بود ، یادآور شوم.

1- دانش آموزان همراه با معلم های خود هر روز به مدت 15 دقیقه به نظافت مدرسه می پردازند و این کار موجب تربیت نسلی متواضع و حریص بر نظافت می گردد. 2- یکی از مواد درسی اول تا ششم ابتدایی "گامی به سوی اخلاق" است که اخلاق و شیوه تعامل با دیگران را آموزش می دهند. 3- از اول ابتدایی تا سوم دبیرستان چیزی به نام مردودی وجود ندارد. چون هدف تربیت ، نهادینه کردن مفاهیم و ساختن شخصیت است؛نه فقط تعلیم و تلقین 4- کارگر نظافت و رفتگر را "مهندس بهداشت " می نامند و هر ماه پنج الی هشت هزار دلار آمریکایی به او می پردازند. برای ورود به این پیشه از داوطلبان آزمون کتبی و شفاهی به عمل می آورند. 5- میانگین تاخیر در قطار در سال 7 ثانیه است – مردمانی هستند که ارزش وقت را می دانند و با دقتی پایان ناپذیر بر دقیقه و ثانیه حریص هستند. در حین نگارش این مقاله با مطالعه اخبار متوجه شدم روزهای چهارم و پنجم ماه جاری(دی ماه 1394) همایش ملی آموزش ابتدایی و تجلیل از دکتر غلامحسین شکوهی پدر علم تعلیم و تربیت ایران در زادگاهش بیرجند برگزار شده و رئیس محترم جمهوری جناب آقای دکتر روحانی پیامی را به این همایش ارسال نموده اند. در این پیام ضمن ادای احترام به دکتر شکوهی آمده است: در منظومه بزرگ عوامل موثر بر فرهنگ جامعه ، مقطع ابتدایی از اساسی ترین و مهم ترین مقاطع تحصیلی است و به جرات می توان گفت هیچ یک از دوره های تحصیلی از چنین اهمیتی برخوردار نیست ؛ چرا که اساس و شالوده شخصیت فکری و اجتماعی فرد در آن بنیان نهاده می شود.

دکتر غلامحسین شکوهی اولین وزیر آموزش و پرورش نظام جمهوری اسلامی پس از پیروزی انقلاب و دارای 60 سال سابقه علمی ، چهره ماندگاری است که با 89 سال سن هنوز هم در سپهر تعلیم و تربیت ایران زمین می درخشد. او که از شاگردان "ژان پیاژه" و عاشق کودکان در مدارس است، در کتاب ارزشمند " مبانی و اصول آموزش و پرورش " می نویسد: " کتاب حاضر را از روی بلندپروازی و با فروتنی تمام به معلمان تقدیم داشته ام. چنانچه همکاران گرامی این پیشکش را به حق شایسته خویش ندانند، با اجازه ی خودشان آن را به کودکان که همه باید در خدمت آنان باشیم، تقدیم خواهم کرد. باشد که یکی از دو گروه به دیده ی اغماض با حسن قبول در آن بنگرد." دکتر شکوهی کودک را در نظام تعلیم، کانون توجه قرار می دهد و شرط لازم معلمی را پذیرش کودک به عنوان انسانی مستقل و دارای ویژگی هایی می داند که باید آن ها را شناخت و سپس به پرورش و آموزش او پرداخت.از جمله آثار استاد "روش آموختن حساب و هندسه، مبانی اصول آموزش و پرورش با 27 بار تجدید چاپ"،" تعلیم و تربیت و مراحل آن با 20 بار تجدید چاپ "و در بخش ترجمه "تعلیم و تربیت "تالیف امانوئل کانتو و " مربیان بزرگ" تالیف ژان شاتو می باشد. با آرزوی سلامتی و تندرستی برای دکتر شکوهی مناسب می دانم از مرحوم علی بخش نوروزی معلم فداکارمقطع ابتدایی در روستای طسوج از توابع شهر چرام استان کهکیلویه و بویر احمد یاد کنم که در روز 25 آذرماه سال جاری هنگام بازگشت به شهر در سوز و سرما گرفتار شد و خودروی او در میان انبوه برف زمین گیر شد و بر اثر سرما زدگی جان شیرین خود را از دست داد. یادش گرامی و نامش جاویدان باد. امیدوارم وزارت آموزش و پرورش قدر و منزلت معلم های بزرگوار ابتدایی را دانسته و نیازهای آن ها را بیش از گذشته برآورده سازد. در پایان ضمن سپاس از آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان به تمام معلم ها بخصوص آموزگاران شریف دوره ابتدایی که عاشقانه روشنایی بخش محفل فرزندان این مرز و بوم می باشند، دست مریزاد عرض نموده و توفیق شان را از خداوند متعال مسئلت می جویم.

|