نوسازی دبیرستان امام خمینی "ره" یا بازسازی هویت فرهنگی؟

به نام خداوند جان و خرد       کزین برتر اندیشه برنگذرد
خداوند نام و خداوند جای       خداوند روزی ده رهنمای
خداوند کیهان و گردان سپهر     فروزنده ماه و ناهید و مهر
ز نام و نشان و گمان برتر است   نگارنده ی بر شده گوهر است
                                                                                             "فردوسی"

   شاید بتوان گفت تمدن انسانی همانند درختی است که در سایه مراقبت و توجه مسئولان، متخصصان و عموم شهروندان رشد کرده و بارور می شود. بدون تردید پیشینه تمدن را باید همچون ریشه چنین درختی تلقی کنیم. ریشه درخت اگرچه دیده نمی شود، اما حیات درخت بستگی همه جانبه به آن دارد. اگر بر این باور باشیم که ظهور و بروز تمدن امری کند و آهسته است، آن گاه لزوم توجه به بناهای تاریخی و حفاظت و مرمت آن ها را درخواهیم یافت.
  فرهنگ کهن ما که از عرفان ایرانی سرچشمه می گیرد، به بناها و هنرهای سرزمین مان عمق معنایی بخشیده است. از این رو ضروری است تا نه تنها به الگوهای کالبدی معماری توجه کنیم ، بلکه باید به جذابیت های بصری و درون پر رمز و راز آن به عنوان بخشی از میراث فرهنگی عنایتی دوچندان داشته باشیم.
بناهای تاریخی -فرهنگی در عین آن که خود سند گویای تمدن کهن این مرز و بوم به شمار می روند، محملی برای انتقال پیام فرهنگ ایران میان نسل های قدیم و جدید هستند.
   اینجانب توفیق داشتم در روز بیستم بهمن ماه 1394 در مراسم جشن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ساختمان جدید اداره آموزش و پرورش شرکت داشته و پس از آن با حضور در دبیرستان امام خمینی "ره"(فردوسی سابق) شاهد افتتاح این بنای تاریخی پس از مقاوم سازی و نوسازی آن باشم.
  

بدون تردید این سازه را باید نماد فرهنگی و آموزشی شهرستان گلپایگان قلمداد کرد. از نمادها به عنوان راهی در جهت پیوندها یاد می کنند تا گذشته از ذهن مان پاک نشود. چه بسیار نمادها که دیدن شان روح و روان انسان را آرام و نیازهای عاطفی ما را برآورده ساخته و منشأ هویت شهرها و روستاها می گردند. به عبارت دیگر انسان ها بیش از آن که منظری را در لحظه نگاه کنند، در پس ذهن آن ها تاریخ و فرهنگی وجود دارد که برخاسته از زبان،رفتار و عادات آن هاست. از این رو نمادها به یک مکان هویت می بخشند و حتی شکلی از روابط اجتماعی منسجم را بین ساکنان آن به وجود می آورند. بدیهی است نمادهای شهری حاصل از اندیشه های مهندسی و حتی طراحی های هنری ، باید در ارتباط و درهم تنیده با انسان باشد. در واقع نباید این مسائل انسانی را به آن دسته از مفاهیم فنی و هنری که مانع برقراری ارتباط با انسان ها می شود، تقلیل دهیم. 
   شاید بتوان اندیشه تاسیس دبیرستان فردوسی را در راستای مدرسه دارالفنون قلمداد کرد که با درایت و ژرف نگری قهرمان مبارزه با استبداد میرزاتقی خان امیرکبیر در سال 1268  احداث گردید.

 این هم از طنزهای تلخ تاریخ است که از زمان گشایش دارالفنون  تا کشته شدن امیرکبیر تنها 13 روز سپری شد و او نتوانست شاهد شکوفایی نهالی باشد که خودش آن را به ثمر نشانده بود. در عین حال دارالفنون را می توان نماد آموزش و پرورش نوین ایران قلمداد کرد که محل آموزش و دانش و فن بود.
  

البته بارقه ی اولین مدارس جدید ، ابتدا در ایروان و سپس در تبریز در سال 1266 خورشیدی و سرانجام در تهران توسط میرزا حسن رشدیه زده شد. این مدارس که تقریبا یک دهه قبل از انقلاب مشروطه رو به فزونی بود، در نهایت بساط مکتب خانه های قدیمی را برچید و در قالب آموزش ابتدایی خودنمایی کرد.

 رشدیه می گفت اگر معلمی در سر کلاس فوت کند، شهید محسوب گردیده و هیچ افتخاری بالاتر از این نیست . او وصیت کرده بود  آرامگاهش را در جایی قرار دهند تا شاگردانش از روی آن گذشته و موجب آرامش روحش شوند. و جالب این که واپسین روزهای زندگی این چهره فرزانه و دوراندیش همزمان با رخدادهای برتخت نشستن محمد رضا شاه و برکناری پدرش بود.  درگذشت او در سن 97  سالگی در آذرماه سال 1322 مقارن با ایامی است که دبیرستان فردوسی در حال ساخت و ساز بود و جالب توجه این که سال 1316 ( مرحله آغازین تاسیس دبیرستان) با وجود فراگیر شدن مدارس نوین ، هنوز در کشور ما 3000 مکتب خانه آموزشی فعالیت می کرد. 
جناب آقای محمود نیکنامی مدیر محترم سایت آخاله وقتی در جریان نگاشتن این مقاله قرار گرفت، ضمن نقل خاطراتی از پدر فاضل و بزرگوارش مرحوم حاج محمد کاظم نیکنامی و عموی فرهیخته اش مرحوم حاج محمدجواد نیکنامی دبیر فیزیک فارغ التحصیل از دانشگاه تهران ، خاطرنشان ساخت:  پدر و عموی من سال 1314 از جمله دانش آموزان اولین مدرسه نوین گلپایگان در سرباطان بودند. بنابراین برای نسل امروز جالب است که در گلپایگان میراث میرزا حسن رشدیه برای نخستین بار در سرباطان به بار نشست.در ضمن خوابگاه محصلین دانشسرای مقدماتی نیز در  سال های پس از 1320 در سرباطان بوده است.
  بر اساس گفته های چند نفر از نخستین دانش آموزانی که دوره تحصیلی متوسطه خود را از کلاس اول دبیرستان تا اخذ مدرک دیپلم در دبیرستان فردوسی سپری کرده اند، در سال 1328 این دبیرستان همزمان با سد گلپایگان، آسفالت خیابان اصلی شهر از پل رودخانه اناربار تا انتهای جاده خوانسار (پارک جنگلی) و نیزافتتاح  یکی از شعب بنگاه دارویی کشور در گلپایگان ، به بهره برداری رسید. بدون تردید دبیرستان فردوسی در آن مقطع زمانی یک معماری مدرن بود که الگوی آن از اواخر قرن نوزدهم در آمریکا و از ابتدای قرن بیستم در اروپا و در ایران از سال های 1310 به این سو آغاز شد.

  خداوند رحمت کند مرحوم حاج علی اکبر عظیمی و مرحوم مشهدی ابوالقاسم عظیمی را که به عنوان معماران این بنای تاریخی نام نیکی از خود در تاریخ گلپایگان به یادگار گذاشتند  و گرامی باد یاد و نام دکتر عبدالله معظمی که بدون تردید این آثار درخشان در شهرما حاصل تلاش و دلسوزی او بوده است. دکتر معظمی پس از احداث دبیرستان فردوسی و پس از آن دانشسرای مقدماتی گلپایگان که به نوبه خود برکات زیادی بر جای نهاده است، در پایتخت دبیران و کادر متعهدی را برای تدریس دانش آموزان برمی گزید و روانه شهر ما می نمود. به عنوان مثال  وقتی در وزارت آموزش و پرورش  با شخصی به نام آقای شیخ الاسلام که دبیر شیمی و اهل اصفهان  بوده ، مواجه می گردد که به دنبال یافتن محل مناسبی برای خدمت است ، به او پیشنهاد فعالیت در گلپایگان و دبیرستان فردوسی را می دهد. پس از این که آقای شیخ الاسلام متوجه می شود ایشان نماینده است ، استقبال نموده و دکتر معظمی هم به مسئولان وقت آموزش و پرورش گلپایگان توصیه می کند تا امکانات رفاهی را برای ایشان فراهم سازند. برادر اینجانب آقای علی اکبر جعفری هم پس از درک زیبایی ها و حلاوت تدریس در گلپایگان در سال های اولیه خدمت طی ملاقاتی این احساس را با دکتر معظمی در میان می گذارد که ایشان با اظهار مسرت به نشانه تشویق دستی بر شانه اش گذاشته و آفرین گفته بودـ